Nhiều mặt hàng XK khởi sắc, doanh nghiệp mong muốn gỡ nút thắt nguyên liệu

Mặt hàng chủ lực cá tra XK đã tăng sâu khi giảm liên tiếp trong tháng 2 và tháng 3/2024

Tôm XK cán mốc gần 1 tỷ USD

Theo nhận định của các doanh nghiệp, XK tôm sang các thị trường có dấu hiệu phục hồi vì lượng tồn kho của các nhà nhập khẩu đã giảm nên nhu cầu nhập khẩu bắt đầu tăng trở lại.

Ông Hồ Quốc Lực, Chủ tịch HĐQT Công ty CP Thực phẩm Sao Ta cho biết, trong tháng 4/2024, sản xuất tôm thành phẩm của công ty tăng cao, đạt 2.130 tấn, tăng 50%; sản lượng tiêu thụ tôm thành phẩm 1.435 tấn, tăng 22 %; doanh số chung đạt 16,32 triệu USD, tăng 17 % so cùng kỳ năm trước. Với đà tăng tích cực, hiện công ty đã hoàn tất thu hoạch tôm trong tháng 4, hiện tại đang chuẩn bị cho tiến trình thả nuôi vụ chính, chủ động nguồn nguyên liệu thực hiện các đơn hàng xuất khẩu.

Theo đánh giá của Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), với kim ngạch đạt 285 triệu USD, không tăng trưởng so với cùng kỳ, nhưng XK tôm trong tháng 4/2024 vẫn đạt mức cao nhất kế từ đầu năm. Lũy kế 4 tháng đầu năm 2024, ngành tôm mang về doanh số 971 triệu USD, cao hơn 6% so với cùng kỳ năm 2023.

Tuy nhiên, nhu cầu thực tế của người tiêu dùng chưa thể hiện rõ nét khả năng hồi phục. Giá trung bình XK tôm sang các thị trường vẫn ở mức thấp so với năm 2022 và 2023. Ngành tôm Việt Nam đang trong giai đoạn “phấp phỏng” trước những thông tin liên quan đến thuế chống trợ cấp. Hiện nay, Mỹ đang xét công nhận xem xét Việt Nam có nền kinh tế thị trường, hy vọng đạt kết quả tích cực sẽ giúp cho rào cản thuế chống trợ cấp được tháo gỡ, giải tỏa gánh nặng đối với các doanh nghiệp tôm XK Việt Nam.

Ngoài mặt hàng tôm, XK cá tra đã khởi sắc trở lại. Sau khi sụt giảm liên tục trong tháng 2 và tháng 3, XK cá tra trong tháng 4 tăng 13% đạt 168 triệu USD. Trong đó, XK khả quan hơn tại thị trường Mỹ, đặc biệt sau khi các doanh nghiệp cá tra tham gia Triển lãm thủy sản Bắc Mỹ hồi tháng 3, tiếp sau đó là Triển lãm thủy sản toàn cầu tại Tây Ban Nha cuối tháng 4.

Ngoài các mặt hàng chủ lực là cá tra phile đông lạnh, các doanh nghiệp có khuynh hướng tăng cường giới thiệu các sản phẩm cá tra chế biến sâu, hàng GTGT và thu hút được nhiều sự quan tâm của các nhà nhập khẩu cũng như khách tham quan. Lũy kế 4 tháng đầu năm, XK cá tra đạt 579 triệu USD, tăng gần 2% so với cùng kỳ năm ngoái.

Kiến nghị tháo gỡ nút thắt nguyên liệu

Theo VASEP, XK cá ngừ trong tháng 4 tăng 28% đạt trên 86 triệu USD, đưa tổng giá trị XK 4 tháng đầu năm lên 301 triệu USD, tăng 22% so với cùng kỳ năm ngoái. So với các ngành hàng khác, cá ngừ có tăng trưởng ổn định hơn trong cả 4 tháng qua (trừ tháng 2 giảm 11% do có kỳ nghỉ Tết Nguyên đán). Tuy nhiên, theo các doanh nghiệp cá ngừ, nhập khẩu của các thị trường tăng trở lại vì tồn kho giảm chứ không phải vì thị trường tốt hơn và giá XK tốt hơn.

XK cua ghẹ tới tháng 4 vẫn giữ được tăng trưởng ấn tượng 101%, với thị trường chủ lực là Trung Quốc và mặt hàng ưu thế là cua sống. Ngoài cua sống, có các mặt hàng khác như tôm hùm sống, hải sâm…của Việt Nam vẫn có dư địa lớn ở Trung Quốc vì thuận lợi vị trí địa lý, không bị áp lực cạnh tranh như hàng đông lạnh.

Tuy nhiên, theo các doanh nghiệp ngành chế biến XK cá ngừ, mực bạch tuộc và cá biển khác đều có chung nút thắt là thiếu nguyên liệu, vì sản lượng khai thác không đủ đáp ứng nhu cầu, nên phải thêm nguồn cung từ nhập khẩu. Cùng với đó, quy định của thị trường EU và các qui định mới của Việt Nam liên quan đến khai thác IUU đang khiến cho nút thắt nguyên liệu thêm tắc nghẽn.

Chẳng hạn, liên quan đến nguyên liệu hải sản khai thác nhập khẩu, quy định tại Nghị định 37/2024/NĐ-CP vừa ban hành tháng 4/2024 yêu cầu thông báo, khai báo hồ sơ trước khi cập cảng 72 giờ đối với tàu nước ngoài và 48 giờ đối với tàu container là không khả thi.

Hoặc Nghị định 37/2024/NĐ-CP qui định: không trộn lẫn nguyên liệu thủy sản có nguồn gốc từ khai thác nhập khẩu với nguyên liệu thủy sản có nguồn gốc từ khai thác trong nước vào cùng một lô hàng xuất khẩu. Các doanh nghiệp cho rằng, quy định mới với khái niệm không rõ ràng về “trộn lẫn nguyên liệu” gây hoang mang cho doanh nghiệp và không hợp lý với thực tế sản xuất xuất khẩu của các doanh nghiệp hải sản.

Các doanh nghiệp kỳ vọng vấn đề tồn kho và dư cung sẽ giảm dần và có chiều hướng thuận lợi hơn cho các nhà XK thủy sản trong nửa cuối năm, khi đó XK có thể hồi phục trở lại nếu nút thắt về nguyên liệu hải sản và cả tôm, cá tra được tháo gỡ.