Nâng cao năng suất lao động để tránh bẫy thu nhập trung bình

	Năng suất lao động của doanh nghiệp vừa, nhỏ và siêu nhỏ là rất quan trọng
	Phát triển doanh nghiệp tư nhân sẽ nâng cao năng suất lao động
	Cải thiện năng suất lao động để tăng năng lực cạnh tranh quốc gia
	Năng suất lao động của Việt Nam đang ở đâu trên bản đồ thế giới?
	Năng suất lao động cần được cải cách mạnh mẽ

Bằng khoảng 7% của Nhật Bản và Hàn Quốc

Theo báo cáo “Năng suất và khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp ngành công nghiệp chế biến chế tạo của Việt Nam”, chỉ số cạnh tranh công nghiệp, xuất khẩu công nghiệp chế tạo và chỉ số lợi thế so sánh hiện hữu (RCA) của Việt Nam trong những năm gần đây đã liên tục được cải thiện so với các nước trong khu vực. Trong một số chỉ tiêu (như tỷ lệ giá trị gia tăng trên giá trị đầu ra hoặc doanh thu và RCA) Việt Nam vượt trội so với Ấn Độ và Bangladesh. Trong các chỉ số hiệu suất công nghiệp chế biến, chế tạo khác, đặc biệt là năng suất lao động, Việt Nam tụt lại sau các nước so sánh. Tuy nhiên, năng suất lao động ngành chế biến, chế tạo của Việt Nam vẫn chỉ bằng khoảng ¼ năng suất lao động của Trung Quốc và Malaysia, 1/3 của Indonesia và Phillippines, 1/2 của Ấn Độ và Thái Lan và chỉ bằng khoảng 7% của Nhật Bản và Hàn Quốc vào năm 2015.

Dựa trên phân tích toàn diện về ngành công nghiệp chế biến, chế tạo và năng suất, khả năng cạnh tranh của các tiểu ngành trong ngành, Báo cáo khuyến nghị Việt Nam chuyển trọng tâm thu hút FDI từ số lượng sang chất lượng và gia tăng liên kết giữa các doanh nghiệp tư nhân trong nước và doanh nghiệp FDI, đồng thời phát triển hệ sinh thái, chuyển dịch lên các mức cao hơn trong các chuỗi giá trị địa phương và toàn cầu. Đồng thời, cần ưu tiên nâng cao năng suất và khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp tư nhân trong nước.

Việt Nam cần chuyển đổi mô hình tăng trưởng theo hướng dựa nhiều hơn vào tăng năng suất. Ảnh: Xuân Thảo.

Đẩy mạnh vai trò “dẫn dắt” từ các doanh nghiệp nhà nước

Phát biểu tại hội thảo, GS TS. Đặng Nguyên Anh, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội cho biết, với thu nhập bình quân đầu người dự kiến đạt 3.000 USD vào năm 2020 thì Việt Nam đã qua giai đoạn có tăng trưởng chủ yếu dựa vào gia tăng các yếu tố đầu vào mà bắt đầu chuyển sang giai đoạn tăng trưởng chủ yếu dựa vào hiệu quả và năng suất. Các động lực tăng trưởng đã giúp Việt Nam đạt được kết quả cao trong giai đoạn kể từ khi đổi mới đến nay như tài nguyên khoáng sản, lao động giá rẻ… đang tiến dần đến trần giới hạn. Vì vậy, Việt Nam cần chuyển đổi mô hình tăng trưởng theo hướng dựa nhiều hơn vào tăng năng suất lao động, đổi mới sáng tạo và năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp.

Theo báo cáo, Việt Nam cần chuyển trọng tâm thu hút FDI từ số lượng sang chất lượng và gia tăng liên kết giữa các doanh nghiệp tư nhân trong nước và doanh nghiệp FDI, đồng thời phát triển hệ sinh thái. Theo đó, cần tăng liên kết và chuyển dịch lên các mức cao hơn trong chuỗi giá trị địa phương và toàn cầu; tăng năng suất lao động, giá trị gia tăng, tăng tỷ lệ nội địa và đặc biệt khối lượng và giá trị xuất khẩu cần được thực hiện thông qua thực hiện một loạt các chính sách một cách tích hợp và hài hòa. Đặc biệt, cần đẩy mạnh cổ phần hóa các doanh nghiệp nhà nước trong các ngành, tiểu ngành nơi các doanh nghiệp tư nhân trong nước có thể sẵn sàng đảm nhận vai trò “dẫn dắt” từ các doanh nghiệp nhà nước và gắn việc cổ phần hóa với xây dựng năng lực của các doanh nghiệp tư nhân trong nước.

Bà Caitlin Wiesen, Đại diện thường trú UNDP tại Việt Nam cũng cho rằng, nâng cao năng suất của doanh nghiệp ngành công nghiệp chế biến, chế tạo và đổi mới sáng tạo là then chốt để Việt Nam có thể tránh được bẫy thu nhập trung bình và tiến tới đạt được tăng trưởng bao trùm. Chính phủ cần tạo điều kiện thuận lợi cho thử nghiệm và áp dụng cách làm mới đối với các doanh nghiệp tư nhân để có thể xác định các nút thắt cổ chai kìm hãm sự phát triển của mỗi tiểu ngành và có các hành động cụ thể nhằm hỗ trợ quá trình chuyển đổi này.

Cũng theo bà Caitlin Wiesen, cần có nền tảng kết nối Chính phủ, các doanh nghiệp FDI và trong nước theo cách tiếp cận các bên cùng có lợi, nhằm khuyến khích các doanh nghiệp trong nước đầu tư vào xây dựng năng lực sản xuất và doanh nghiệp FDI sử dụng nhiều hạng mục và dịch vụ do địa phương cung cấp.