Mùa này, hoa cúc

	Ai lên Y Tý mùa mưa này
	Hội An mùa này có gì?
	Mùa hoa cúc quỳ

Ảnh minh họa : ST

Thế nhưng mà quanh năm chẳng bao giờ vắng mặt các anh chị em họ nhà cúc, đơn giản vì đây là họ hoa thuộc loại vô cùng đông đảo. Tên khoa học của các loài hoa thuộc họ này thường có từ tố Aster- trong tiếng Hy Lạp nghĩa là “ngôi sao” - để mô tả hình dạng cánh xoè đều của những bông hoa trong họ. Theo Vườn thực vật Hoàng gia Kew (Vương quốc Anh), họ cúc có đến 1.620 chi và 23.600 loài, hết sức đa dạng, từ rau diếp, rau diếp xoăn, atisô, hướng dương, dã quỳ, bồ công anh, đồng tiền, vạn thọ, đại đoá… và – tất nhiên rồi – cúc hoạ mi.

Có lẽ vì tính chất "diệp bất ly thân" (lá không rời khỏi cành dù tàn khô héo rũ), "cúc ngạo hàn sương" (hiên ngang ngạo nghễ đâm hoa kết nhánh mặc cho sương tuyết lạnh giá bao trùm), nên các nhà nho xưa đặc biệt ưa trồng hoa cúc. Nguyễn Trãi, Nguyễn Khuyến đều có những bài thơ vịnh hoa cúc, hoặc nhắc đến hoa cúc đầy ngưỡng mộ. Trong "Quốc Âm Thi Tập", Nguyễn Trãi có nhiều bài thơ ca ngợi hoa cúc: “Nào hoa chẳng bén khí đầm hâm/ Có mấy bầu sương nhị mới đâm/ Trùng cửu chớ hiềm thu đã muộn/ Cho hay thu muộn tiết càng thơm” (Thuật hứng - bài 15). Nguyễn Khuyến thì viết: “Giữ tiết dường như yên phận khó/ Dành hương cốt để đợi thu cao/ Thương thầm vườn cổ nên như vậy/ Đứng giữa hơi may mới biết nhau!” (Vịnh hoa cúc).

Sẽ là phiến diện, nếu chỉ nhắc đến “tiết tháo” của hoa cúc. Chỉ với tư cách một loài hoa đẹp, thì hoa cúc cũng đã được ví với nàng Kiều kiêu hãnh đượm buồn rồi: “Nét buồn như cúc, điệu gầy như mai”…

Đa dạng và đẹp đẽ như thế, nên không chỉ ở Việt Nam, mà từ cổ chí kim, từ đông sang tây, hoa cúc đã là nguồn cảm hứng bất tận cho thi ca nhạc hoạ. Đặc biệt hơn nữa, tuy thường được biết đến là xứ sở hoa anh đào, nhưng hoa cúc mới chính là quốc hoa của Nhật Bản. Quốc huy của Nhật Bản có hình hoa cúc cách điệu với 16 cánh hoa bằng nhau. Ở đất nước này, hình ảnh hoa cúc xuất hiện ở khắp mọi nơi: trên chiếc áo kimono, cuốn hộ chiếu, trong những ngôi đền cổ kính. Thậm chí các cuốn menu ẩm thực cũng được lấy cảm hứng từ bông hoa cúc. Trước đây ở Nhật, hoa cúc không được trồng tùy tiện mà chỉ được trồng trong hoàng cung và những nơi tôn quý. Yosa Buson, một thi sĩ Nhật Bản có bài thơ haiku nổi tiếng: “Trước nhành hoa cúc trắng/ Ngỡ ngàng cái kéo ngập ngừng thôi/ Trong phút giây bất chợt”.

Thật là thừa thãi, nếu nói thêm gì sau bài thơ cực ngắn ấy.