Mở rộng cơ sở tính thuế, tăng thuế TTĐB nhằm giảm tiêu dùng rượu, bia, thuốc lá

Phó Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Tài chính
Hồ Đức Phớc:

Về lí do Chính phủ đề xuất đánh thuế đối với nước giải khát có đường mà lại không đánh thuế đối với các chất đường rắn là vì Tổ chức Y tế thế giới và các tổ chức y tế đánh giá đây là dạng nước giải khát có đường lỏng, hấp thụ vào gan rất nhanh, như vậy sẽ gây ra các bệnh, ví dụ như bệnh tiểu đường hoặc là các bệnh khác. Đối với loại đường thể rắn thì dung nạp vào cơ thể sẽ chậm hơn và tác động sẽ chậm hơn, vì vậy được kiểm soát và ngăn ngừa tốt hơn.

Đối với vấn đề liên quan thuế TTĐB đối với thuốc lá, lí do tăng thuế TTĐB là vì thuốc lá có tác hại rất lớn, mỗi năm khoảng 40.000 người tử vong vì thuốc lá, tiêu tốn khoảng 1 tỷ USD cho việc chữa bệnh liên quan đến thuốc lá gây ra. Bên cạnh đó, thuốc lá ở Việt Nam có giá bán rất thấp, chỉ từ 6.000 -20.000 đồng/bao, bình quân khoảng 7.000 đồng tiền thuế trên một bao thuốc lá. Nhưng ở Singapore tiền thuế trên mỗi bao thuốc khoảng 200.000 đồng, tính theo tiền Việt Nam khoảng 9.000 đồng trên một điếu thuốc lá, tức là nhiều hơn giá một bao thuốc lá rẻ nhất của Việt Nam.

Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV vừa tiến hành thảo luận ở hội trường về dự án Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) sửa đổi. Tại phiên thảo luận, nhiều ý kiến của đại biểu Quốc hội bày tỏ sự đồng tình với các đề xuất của Chính phủ trong sửa đổi Luật Thuế TTĐB, trong đó, những quy định liên quan đến các mặt hàng rượu, bia, thuốc lá, nước giải khát có đường nhận được nhiều sự quan tâm của đại biểu.

Đại biểu Nguyễn Thị Kim Anh, đoàn Bắc Ninh: Mức thuế suất nước giải khát có đường còn thấp so với một số nước

Đối với rượu, bia, tôi thống nhất tăng thuế suất TTĐB theo lộ trình nhằm hạn chế tình trạng lạm dụng rượu, bia, gây tác hại đến sức khỏe người dân và trật tự, an toàn xã hội. Tuy nhiên, tôi băn khoăn dự thảo Luật đang áp thuế suất đối với bia bằng thuế suất đối với rượu trên 20 độ, nếu thuế suất tính theo nồng độ cồn với quan điểm độ cồn càng cao thì nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe càng nhiều. Tại sao thuế suất của bia lại ở mức cao hơn rượu ở nồng độ cồn dưới 20 độ, trong khi độ cồn của bia chỉ khoảng 5 độ. Đề nghị Ban soạn thảo giải trình thêm về vấn đề này và nghiên cứu sửa đổi đảm bảo hiệu quả khả thi.

Đối với nước giải khát có đường, dự thảo Luật quy định chỉ áp dụng một mức thuế 10% đối với nước giải khát theo tiêu chuẩn Việt Nam có hàm lượng đường trên 5g/100ml. Trong khi một số nước như Ireland, Anh, Chile hiện đánh thuế nước giải khát theo 2 ngưỡng, gồm hàm lượng đường từ 5-8g/100ml và thuế suất cao hơn 1,5 lần đối với nước giải khát có hàm lượng đường trên 8g/100ml. Còn Thái Lan, Philippines, Malaysia, Brunei đánh thuế TTĐB nước giải khát có hàm lượng đường từ trên 5g/100ml và chia các mức thuế cao hơn với các ngưỡng hàm lượng đường cao hơn như 7g, 8g, 10g hay 12g/100ml.
Như vậy, mức thuế như dự thảo Luật còn thấp so với một số nước chưa thực sự đủ tác dụng để hạn chế tiêu dùng. Tôi đề nghị Ban soạn thảo tiếp tục nghiên cứu để quy định mức thuế suất đối với mặt hàng này theo hướng tăng, có thể là 20% thay vì 10% như dự thảo và xây dựng lộ trình tăng thuế phù hợp đến năm 2030.

Đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy, Đoàn TP. Đà Nẵng: Đề xuất giao Chính phủ quy định cụ thể đồ uống chịu thuế

Tôi nhất trí bổ sung nước giải khát có đường vào nhóm đối tượng chịu thuế TTĐB vì đó là một biện pháp định hướng hành vi tiêu dùng, hạn chế lạm dụng chất có đường gây hại cho sức khỏe. Tuy nhiên, Luật cần mở rộng đối tượng chịu thuế TTĐB là đồ uống có đường nói chung thay vì nước giải khát có đường. Vì ngay chính tờ trình của Chính phủ có đề cập đến nhiệm vụ đặt ra cho Chính phủ, Bộ Tài chính trong Chiến lược dinh dưỡng quốc gia giai đoạn 2021-2030 và tầm nhìn đến 2045 là áp thuế TTĐB đối với đồ uống có đường.

Tôi rất lo ngại về tác dụng ngược của đề xuất áp thuế TTĐB đối với nước giải khát có đường vì có thể khiến người tiêu dùng hiểu lầm rằng chỉ có nước giải khát có đường mới không được khuyến khích sử dụng. Trong khi đó, trên thực tế nhiều loại đồ uống có đường khác còn chứa hàm lượng đường cao hơn nước giải khát.

Qua nghiên cứu hồ sơ dự án Luật và tài liệu tham khảo, tôi thấy nhiều quốc gia xác định đối tượng chịu thuế TTĐB là toàn bộ đồ uống có đường hoặc một số quốc gia xác định rõ một số đồ uống có đường cụ thể là đối tượng chịu thuế TTĐB. Từ phân tích trên, tôi đề nghị Luật nên quy định theo một trong hai hướng: một là, áp thuế TTĐB đối với đồ uống có đường có hàm lượng đường trên 5g/100ml và tôi chọn hướng này. Hai là, liệt kê các nhóm đồ uống có đường thuộc đối tượng chịu thuế TTĐB hoặc giao cho Chính phủ quy định cụ thể.

Đại biểu Hoàng Thị Thanh Thúy, đoàn Tây Ninh: Những lo lắng về hậu quả của tăng thuế là không đáng kể so với những đe dọa khôn lường từ thuốc lá gây ra

Từ hiểm họa thuốc lá gây ra cho sức khỏe, tính mạng, đời sống nhân dân, kinh tế - xã hội của đất nước, trong Luật sửa đổi lần này tôi đánh giá rất cao Chính phủ đã đề xuất với Quốc hội 2 phương án tính thuế TTĐB đối với thuốc lá điếu, trong đó áp dụng phương pháp tính thuế hỗn hợp bao gồm cả thuế suất và thuế tuyệt đối, có lộ trình tăng thuế tuyệt đối qua các năm để đến năm 2030 đạt được mức thuế tuyệt đối là 10.000 đồng/1 bao thuốc lá, phấn đấu đạt mục tiêu khuyến cáo của WHO đạt mức tỷ trọng thuế trong giá bán lẻ thuốc lá điếu hiện nay là khoảng hơn 36% lên 75% vào năm 2030 và hướng đến mục tiêu giảm tỷ lệ người sử dụng thuốc lá nam giới từ 15 tuổi trở lên dưới 36% của chiến lược phòng, chống tác hại của thuốc lá năm 2030.

Về một số băn khoăn xung quanh việc tăng thuế TTĐB đối với thuốc lá khiến buôn lậu thuốc lá tăng, tôi cho rằng tăng thuế không phải là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tăng buôn lậu thuốc lá điếu. Về lo lắng sẽ gây thiệt hại cho ngành công nghiệp thuốc lá và người lao động trong ngành, tôi cho rằng cũng không đáng ngại vì tổng số lao động của ngành này chỉ chiếm 0,4% tổng số lao động của nền kinh tế và ngày càng giảm trong 10 năm trở lại đây. Thứ ba, lo lắng về thiệt hại cho người nông dân trồng thuốc lá cũng không đáng ngại vì diện tích trồng thuốc lá ở nước ta ngày càng giảm và 2/3 nguồn nguyên liệu thuốc lá cho sản xuất trong nước là nhập khẩu. Như vậy, những lo lắng trên so với những đe dọa khôn lường từ thuốc lá gây ra là không đáng kể.

Đại biểu Trương Trọng Nghĩa, đoàn TPHCM: Không thể vì sợ buôn lậu thuốc lá mà dễ dãi trong áp thuế đối với thuốc lá

Thuế TTĐB có chức năng điều tiết thu nhập đối với hàng xa xỉ và một chức năng thứ hai quan trọng là định hướng tiêu dùng để bảo vệ sức khỏe cho người dân. Ở Việt Nam, số liệu cho thấy sức khỏe bà mẹ và trẻ sơ sinh rất tốt. Chúng ta chăm sóc rất tốt nhưng chi phí y tế tốn rất nhiều vào việc chữa trị các loại tai nạn và bệnh tật, trong đó bệnh tiểu đường cũng như bệnh ung thư phổi rất lớn. Do đó, đối với thuốc lá, tôi đề nghị chúng ta xác định mục tiêu. Chẳng hạn, xác định mục tiêu đến năm 2045 Việt Nam trở thành một quốc gia không hút thuốc lá hoặc các quốc gia khác đang tiến tới việc một quốc gia không hút thuốc lá. Tôi đồng ý phải cân nhắc lộ trình nhưng phải quyết liệt trong chuyện này và không thể lập luận vì sợ buôn lậu thuốc lá mà chúng ta dễ dãi trong chuyện này.

Về thức uống có đường, tôi đồng ý phải quan tâm đến các loại thức uống có đường, không chỉ nước giải khát, nhưng để dung hòa 2 quan điểm này, tôi đề nghị có một danh mục cụ thể liệt kê loại thức uống nào, loại giải khát nào có đường cần phải có thuế TTĐB và danh mục này có thể giao cho Chính phủ điều chỉnh từng thời kỳ.

Hoài Anh (ghi)