Minh bạch, tăng kiểm soát để xử lý tình trạng sở hữu vượt trần tại ngân hàng

Ông Phạm Xuân Hòe phân tích số liệu từ báo cáo tài chính các ngân hàng.

Tại hội thảo “Xây dựng các tập đoàn tài chính phát triển bền vững ở Việt Nam” diễn ra ngày 5/12/2024, ông Phạm Xuân Hòe, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Cho thuê tài chính Việt Nam cho rằng nếu tập đoàn tài chính không bền vững thì nền kinh tế không thể phát triển bền vững.

Phân tích thêm về mô hình này, ông Hoè cho hay, mô hình tập đoàn tài chính là một nhóm các công ty hoạt động trong lĩnh vực tài chính trong đó có bao gồm các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực ngân hàng, bảo hiểm, chứng khoán.

Ưu điểm của mô hình này là các công ty con có thể tận dụng lợi thế nguồn lực, uy tín, thương hiệu của công ty mẹ giúp tiết giảm chi phí, nâng tầm quản tri, cung cấp các dịch vụ trọn gói, tăng năng lực cạnh tranh cho công ty mẹ.

Tuy nhiên, nhược điểm của mô hình này là sở hữu chéo chằng chịt, khó kiểm soát, có tình trạng tuồn vốn cho công ty sân sau dễ dãi, rủi ro lan truyền hệ thống, lách luật, thiếu minh bạch.

Hệ sinh thái của tập đoàn tài chính có vốn Nhà nước đơn giản hơn, thuần về lĩnh vực tài chính. Hệ sinh thái của tập đoàn tài chính tư nhân cơ cấu phức tạp hơn, nhiều công ty con hoạt động phi tài chính, gồm cả bất động sản.

Hiện đã có 23 ngân hàng công bố danh sách cổ đông nắm giữ từ 1% vốn điều lệ, trong đó có nhiều cổ đông và người có liên quan sở hữu cổ phần vượt trần. Ảnh: ST

Chuyên gia kinh tế TS. Lê Xuân Nghĩa cũng chỉ rõ, một số ngân hàng hiện đang vượt quá các tỷ lệ an toàn vốn quy định.

Hơn nữa, công tác giám sát và thanh tra hoạt động của các ngân hàng thương mại vẫn còn nhiều bất cập.

TS. Lê Xuân Nghĩa đưa ra ví dụ về trường hợp của Ngân hàng SCB, tồn tại trong nhiều năm trong tình trạng không minh bạch mà không ai xử lý.

Tuy nhiên, TS. Nghĩa cho hay, Luật Tổ chức tín dụng mới có nhiều điểm tích cực, đặc biệt là về tăng cường tính minh bạch và kiểm soát.

Theo đó, Luật Các tổ chức tín dụng 2024 đã bổ sung hàng loạt quy định để kiểm soát tình trạng sở hữu chéo như: Yêu cầu phải công khai thông tin cổ đông sở hữu từ 1% vốn điều lệ.

Tỷ lệ sở hữu cho cổ đông là tổ chức (gồm cổ phần cổ đông đó sở hữu gián tiếp) từ 15% xuống 10%; cổ đông và người có liên quan của cổ đông đó giảm từ 20% xuống 15%, mở rộng quy định về người có liên quan…

Vì thế, TS. Lê Xuân Nghĩa nhấn mạnh rằng, việc thực thi luật này sẽ gặp nhiều khó khăn nếu không có cải cách đồng bộ về hành chính, pháp lý và nâng cao hiệu quả giám sát, thanh tra.

Đồng thời cần tập trung vào công tác thanh tra, kiểm soát để làm rõ các vấn đề thiếu minh bạch, đặc biệt là việc cho vay liên quan đến các bên có liên quan.

Còn theo chuyên gia Phạm Xuân Hoè, tập đoàn tài chính cần có một cấu trúc tổ chức và quản lý minh bạch, nhất quán với chiến lược tổng thể, định hướng quản trị rủi ro và được ban quản trị, quản lý cấp cao của công ty hay ngân hàng thương mại đứng đầu tập đoàn tài chính hiểu rõ.

Các giao dịch nội bộ trong tập đoàn tài chính phải được quản lý bởi cơ quan giám sát. Các công ty thành viên trong tập đoàn tài chính phải báo cáo định kỳ cho cơ quan giám sát các giao dịch nội bộ.

Đồng quan điểm, Luật sư Trương Thanh Đức, Giám đốc điều hành Công ty Luật ANVI cũng cho rằng minh bạch là yếu tố quan trọng nhất để ngăn chặn sở hữu chéo, bởi việc quy định tỷ lệ sở hữu các cổ đông có thể lách luật bằng việc nhờ đứng tên thay.