Năm 1991 tỉnh Hà Tĩnh được tái thành lập, đúng thời điểm đường lối, chính sách đổi mới của Đảng được khởi xướng từ Đại hội VI đã đi vào cuộc sống, hoạt động XNK của cả nước nói chung và hoạt động XNK, XNC qua các cửa khẩu tăng lên nhanh chóng. Xuất phát từ yêu cầu thực tiễn nhằm đáp ứng nhiệm vụ mới, ngày 6/6/1992, Tổng cục Hải quan có Quyết định số 107/TCHQ-TCCB thành lập Cục Hải quan Hà Tĩnh. Đây là “mốc son” đánh dấu sự ra đời chính thức của Hải quan Hà Tĩnh trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh.

Đặc biệt, ngày 18/5/1996 sự kiện cửa khẩu Cầu Treo được nâng cấp thành cửa khẩu quốc tế, một lần nữa đã khẳng định lực lượng Hải quan trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh là vô cùng quan trọng nhằm thực hiện chức năng bảo vệ chủ quyền an ninh quốc gia về kinh tế, kiểm tra giám sát, quản lý, làm thủ tục cho hàng hoá XNK và phương tiện vận tải XNC, phòng chống buôn lậu hoặc vận chuyển trái phép hàng hoá tiền tệ, ma tuý qua biên giới và gian lận thương mại.

Những ngày đầu thành lập, Cục Hải quan Hà Tĩnh phải đối mặt với nhiều khó khăn về cơ sở vật chất, biên chế ít ỏi, phần lớn các đơn vị của Cục đều gặp khó khăn, bỡ ngỡ với công việc. Song với những bước đi đầu tiên ấy, đến nay, Hải quan Hà Tĩnh đã kiện toàn sắp xếp lại tổ chức bộ máy theo hướng tinh gọn, hiệu quả hơn với 4 phòng tham mưu và 5 đơn vị trực thuộc. Với quyết tâm cao, tập thể CBCC Hải quan Hà Tĩnh đã nhanh chóng khắc phục khó khăn, dần ổn định tổ chức, vừa công tác, vừa học hỏi để nâng cao kiến thức chuyên môn, từng bước bắt nhịp với yêu cầu nhiệm vụ.

Chia sẻ những thành tựu mà đơn vị đạt được trong 30 năm qua, Cục trưởng Cục Hải quan Hà Tĩnh Bùi Thanh San cho biết, từ một đơn vị phải đi thuê trụ sở làm việc, đến nay Cục Hải quan Hà Tĩnh được trang bị, đầu tư xây dựng khu nhà cao tầng, rộng rãi, khang trang, tiện nghi hiện đại đủ điều kiện phục vụ tốt cho CBCC khối Văn phòng và các đơn vị thuộc Cục nghỉ ngơi và làm việc. Từ chỗ chỉ có 44 CBCC làm việc tại 6 đơn vị, hiện nay quân số của đơn vị đã trên 200 đáp ứng vị trí việc làm tại 9 đơn vị thuộc và trực thuộc Cục, chất lượng của đội ngũ CBCC ngày càng được nâng lên. Hiện tại, toàn Cục đã có 87% CBCC trình độ đại học và trên đại học, điều này cho thấy chất lượng về trình độ, chuyên môn của đội ngũ CBCC ngày càng được nâng lên rõ rệt.

Cục Hải quan Hà Tĩnh được thành lập ngay sau thời điểm Pháp lệnh Hải quan Việt Nam được Hội đồng Nhà nước ban hành (20/02/1990), thời kỳ khởi đầu cho sự đổi mới, cải cách của ngành Hải quan. Do đó phải triển khai một cách đồng bộ, từ ổn định tổ chức bộ máy, đổi mới công tác cán bộ, đẩy mạnh công tác giáo dục chính trị tư tưởng, đào tạo nâng cao năng lực cho đội ngũ công chức, thực hiện cải cách hành chính mà trọng tâm là cải cách thủ tục hải quan.

Trải qua 30 năm, Cục Hải quan Hà Tĩnh luôn song hành cùng DN, cùng với ngành Hải quan vượt qua những thăng trầm của lịch sử. Hải quan Hà Tĩnh đã để lại dấu ấn khó phai mờ trong công tác giám sát, quản lý hàng hóa XNK với nhiều thành tích đáng ghi nhận.

Nói về những đóng góp của Cục Hải quan Hà Tĩnh, ông Võ Trọng Hải, Chủ tịch UBND tỉnh Hà Tĩnh nhấn mạnh, sau 30 năm tái lập, tỉnh Hà Tĩnh từ điểm xuất phát thấp đến nay quy mô thuộc nhóm dẫn đầu khu vực Bắc Trung Bộ. Những thành tựu đạt được trong phát triển KT-XH của tỉnh 30 năm qua là sự nỗ lực của cả hệ thống chính trị, trong đó ghi nhận những đóng góp quan trọng của Cục Hải quan Hà Tĩnh.

Đi qua gian khó, Hải quan Hà Tĩnh đã dần khẳng định vị thế của mình trong sự phát triển chung của tỉnh Hà Tĩnh. Trong đó, xác định sứ mệnh phục vụ tốt cho hoạt động XNK của địa phương, coi DN chính là khách hàng, là đối tác tin cậy và là nguồn thu của đơn vị, Hải quan Hà Tĩnh có sự đột phá về cải cách thủ tục hành chính, cải tiến thủ tục hải quan, nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ cho CBCC. Điển hình, vào tháng 10/2010, Cục Hải quan Hà Tĩnh là 1 trong 13 cục hải quan trong cả nước triển khai thí điểm hải quan điện tử. Chặng đường đi qua ghi nhận nhiều dấu ấn, thay đổi vượt bậc và chuyển mình mạnh mẽ của Cục Hải quan Hà Tĩnh trong tiến trình phát triển.

Mặc dù trong điều kiện DN của địa phương còn nhỏ lẻ, hoạt động kinh doanh XNK còn hạn chế, nhưng nhờ có sự chuyển biến tích cực trong đổi mới cải cách hải quan, tạo được thuận lợi, thông thoáng, nên đã thu hút được nhiều DN trong, ngoài tỉnh tham gia kinh doanh XNK qua các cửa khẩu của Hà Tĩnh, nguồn thu ngân sách từ thuế XNK cũng tăng nhanh.

Ngoài việc hoàn thành thủ tục hải quan điện tử tại 100% các chi cục hải quan trực thuộc, tháng 4/2014, Cục Hải quan Hà Tĩnh chính thức triển khai hệ thống thông quan tự động VNACCS/VCIS. Hiện tại, tỷ lệ tờ khai, kim ngạch thực hiện thủ tục hải quan điện tử trên hệ thống VNACCS/VCIS đạt 100%. Ngoài ra, Hải quan Hà Tĩnh còn triển khai 100% thủ tục hành chính thông qua dịch vụ công trực tuyến cấp độ 3 và 4 và các thủ tục hải quan cốt yếu đạt cấp độ 4; nộp thuế điện tử và thông quan 24/7; hệ thống quản lý hải quan tự động tại cảng, kho bãi (VASSCM). 100% hoạt động quản lý điều hành thực thi các hoạt động nghiệp vụ cơ bản được thực hiện bằng phương thức điện tử.

Với các nỗ lực cải cách hành chính, hiện đại hóa hải quan, chỉ số về hoạt động XNK, XNC trên địa bàn liên tục tăng mạnh trong 10 năm gần đây. Dấu ấn cải cách hành chính được thể hiện qua Cục Hải quan Hà Tĩnh đứng tốp đầu trong bảng xếp hạng năm 2020 toàn ngành, tăng 3 bậc so với năm 2019 (xếp thứ 4), đứng top đầu trong bảng xếp hạng cải cách hành chính năm 2021 toàn tỉnh đối với các cơ quan Trung ương đóng trên địa bàn tỉnh.

Có thể nói rằng, nhờ liên tục cải cách, đổi mới mà trong 30 năm qua, Cục Hải quan Hà Tĩnh đã có những đóng góp quan trọng trong sự phát triển chung của ngành Hải quan cũng như phát triển KT-XH của tỉnh Hà Tĩnh, nhất là trong thực hiện nhiệm vụ thu ngân sách và đấu tranh phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại.

Điều này dễ dàng nhận thấy, những năm gần đây lưu lượng hàng hoá XNK, phương tiện và hành khách XNC qua các cửa khẩu đã giúp số thu ngân sách Nhà nước qua địa bàn do Cục Hải quan Hà Tĩnh quản lý ngày càng tăng mạnh.

Trong 30 năm, Cục Hải quan Hà Tĩnh đã làm thủ tục gần 4 triệu lượt phương tiện XNC, hoàn thành thủ tục hải quan cho một khối lượng hàng hóa XNK có trị giá đạt trên 32 tỷ USD; tổng thu nộp ngân sách Nhà nước đạt trên 51.000 tỷ đồng. Từ chỗ số thu chỉ 2,7 tỷ đồng khi mới thành lập (năm 1992), sau 30 năm, số thu nộp ngân sách từ hoạt động XNK trên địa bàn đạt gần 7.600 tỷ đồng (năm 2021-là số thu cao nhất từ trước đến nay, xếp thứ 11 cả nước và đứng thứ hai khu vực Bắc Trung Bộ); chiếm 45% tổng số thu của tỉnh.

Ghi nhận những kết quả này của Cục Hải quan Hà Tĩnh, Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan Nguyễn Văn Cẩn nhấn mạnh, kết quả càng có ý nghĩa trong bối cảnh dịch Covid-19 diễn biến phức tạp, Hải quan Hà Tĩnh đã triển khai các giải pháp linh hoạt, đảm bảo việc thông quan hàng hóa; đẩy mạnh cải cải cách hành chính, hiện đại hóa hải quan, giải quyết kịp thời các thủ tục hành chính lĩnh vực hải quan cho DN; hoàn thành vượt mức dự toán Trung ương và tỉnh giao.

Song song với việc thực hiện tốt công tác quản lý thu thuế XNK, những năm qua, công tác đấu tranh chống buôn lậu và gian lận thương mại cũng được Hải quan Hà Tĩnh chú trọng đẩy mạnh. Trong 30 năm qua, đơn vị đã trực tiếp hoặc phối hợp với các lực lượng chức năng khác phát hiện, bắt giữ, xử lý gần 800 vụ buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới với trị giá hàng vi phạm tới hơn 20 tỷ đồng; xử phạt 3.673 vụ vi phạm hành chính, thu tiền phạt hơn 26 tỷ đồng và sung công quỹ hàng hóa là tang vật vi phạm. Đặc biệt trong đấu tranh phòng chống ma túy, Cục Hải quan Hà Tĩnh đã phối hợp với các lực lượng như Biên phòng, Công an, Cảnh sát biển… triệt phá 211 vụ buôn bán vận chuyển trái phép các chất ma túy qua biên giới. Điển hình như vụ buôn lậu 7,2 kg heroin, vụ vận chuyển 5,8 kg cần sa, vụ 5,4 kg ma túy dạng đá…

Ngành Hải quan đang bước vào giai đoạn đổi mới một cách toàn diện, mạnh mẽ, đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế. Theo đó, khi đã ổn định bước sang giai đoạn phát triển, cùng với toàn Ngành, Hải quan Hà Tĩnh đã tích cực đẩy mạnh cải cách hành chính, cải tiến thủ tục hải quan, tạo điều kiện thuận lợi cho DN để thu hút đầu tư, thúc đẩy giao lưu thương mại, hoạt động XNK. 30 năm so với lịch sử một đơn vị chưa phải là dài, nhưng Hải quan Hà Tĩnh đã có bước phát triển và trưởng thành, lớn mạnh về nhiều mặt.

Cục trưởng Bùi Thanh San nhấn mạnh, Hải quan Hà Tĩnh tự hào đã trải qua chặng đường phát triển 30 năm với nhiều thành tựu và có cả những gian truân. CBCC Hải quan Hà Tĩnh không chỉ tự hào về quá khứ mà luôn đoàn kết biết vượt lên khó khăn, thách thức để đổi mới, hội nhập, cùng toàn Ngành tiến bước trong giai đoạn mới.

Trong chiến lược phát triển của mình, Cục Hải quan Hà Tĩnh xác định sẽ phấn đấu trở thành một cục hải quan theo hướng phát triển hiện đại hóa, áp dụng mạnh mẽ thủ tục hải quan điện tử, phát triển tốt hệ thống công nghệ thông tin, phòng chống buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa và ma túy qua biên giới có hiệu quả; thực hiện tốt Luật Hải quan và các luật khác có liên quan; luôn hoàn thành xuất sắc chỉ tiêu thu nộp ngân sách hàng năm; đấu tranh phòng ngừa tiêu cực, tham nhũng và xây dựng đơn vị trong sạch vững mạnh.

Trong đó, mục tiêu được ưu tiên hàng đầu, tiếp tục giữ vai trò chủ lực trên mặt trận quản lý nhà nước về hải quan trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh với phương châm là bạn đồng hành, chung thủy, tin cậy của cộng đồng DN.