Liên kết- “chìa khóa” phát triển bền vững chuỗi giá trị nông sản

Bà Cao Xuân Thu Vân, Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã Việt Nam:

Để phát triển bền vững chuỗi giá trị nông sản trong tái cơ cấu nông nghiệp phải đẩy mạnh phát triển liên kết giữa các hợp tác xã, hợp tác xã với doanh nghiệp, tập đoàn kinh tế, Viện nghiên cứu. Các chính sách hỗ trợ thúc đẩy chuỗi giá trị nông sản Việt không thiếu, vấn đề còn lại chính là năng lực, và việc tiếp cận của các tác nhân trong chuỗi.

Ông Nguyễn Văn Phụng, nguyên Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thuế (Bộ Tài chính): 3 yếu tố ảnh hưởng đến quá trình tái cơ cấu chuỗi giá trị nông sản

Tái cơ cấu nông nghiệp là một vấn đề có ý nghĩa quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển bền vững ngành nông nghiệp Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế và biến đổi khí hậu. Trong những năm qua, nông nghiệp Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể. Tuy nhiên, tình hình tài chính trong ngành nông nghiệp vẫn còn nhiều khó khăn và thách thức. Chi phí sản xuất nông nghiệp ở Việt Nam vẫn cao, trong khi lợi nhuận thu được từ nông nghiệp lại thấp. Điều này gây khó khăn cho nông dân và doanh nghiệp trong việc đầu tư vào sản xuất, chế biến và tiêu thụ sản phẩm nông sản.

Theo tôi có 3 yếu tố ảnh hưởng đến quá trình tái cơ cấu chuỗi giá trị nông sản: chi phí sản xuất; tài chính và tín dụng; chính sách thuế và hỗ trợ. Chi phí sản xuất cao cũng làm giảm khả năng cạnh tranh của nông sản Việt Nam trên thị trường quốc tế. Điều này gây khó khăn cho việc xuất khẩu nông sản và ảnh hưởng đến thu nhập của nông dân.

Để giảm gánh nặng chi phí cho nông dân và tạo điều kiện thuận lợi để phát triển nông nghiệp bền vững, cần xem xét tăng cường hỗ trợ tài chính và tín dụng, cung cấp thêm các khoản vay ưu đãi, hỗ trợ tài chính cho nghiên cứu và phát triển, giúp nông dân và doanh nghiệp nông nghiệp có đủ nguồn vốn để đầu tư vào sản xuất, chế biến và tiêu thụ nông sản. Bên cạnh đó, cần cung cấp các ưu đãi thuế cho doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp, đầu tư vào hạ tầng và logistics, nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất và tiêu thụ nông sản. Đồng thời, xây dựng thương hiệu nông sản, mở rộng thị trường xuất khẩu, xây dựng hệ thống tiêu thụ trong nước và khuyến khích tiêu dùng nông sản trong nước.

Ông Trần Gia Long, Phó Vụ trưởng Vụ Kế hoạch (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn): Ngành nông nghiệp đang tập trung vào phát triển sản xuất xanh, sản xuất tuần hoàn

Thực tế cho thấy, nhiều chính sách về hợp tác liên kết hợp tác theo chuỗi giá trị tại Việt Nam đã được ban hành trong thời gian qua. Trong đó, lĩnh vực nông nghiệp có riêng các chiến lược cho từng ngành để thúc đẩy và tạo điều kiện cho từng ngành triển khai các cơ chế chính sách vào thực tiễn.

Để thúc đẩy chuỗi giá trị hàng hóa hiệu quả và bền vững, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đang triển khai đề án phát triển vùng nguyên liệu tại 13 tỉnh với các sản phẩm chủ lực như lúa gạo, cây ăn quả, gỗ rừng trồng... Qua quá trình triển khai, đến nay, diện tích vùng nguyên liệu thực hiện liên kết theo chuỗi giá trị với sự tham gia của HTX, doanh nghiệp đã lên 104.000ha.

Từ thực tiễn này, để thúc đẩy phát triển chuỗi giá trị nông sản, ngành nông nghiệp đang tập trung vào các lĩnh vực như phát triển sản xuất xanh, sản xuất tuần hoàn gắn với ứng dụng chuyển đổi số. Muốn vậy, vai trò của HTX là điều không thể bỏ qua, trong đó Liên minh HTX đang đóng vai trò dẫn dắt và hỗ trợ các HTX phát triển theo chuỗi cũng như tiếp cận và ứng dụng các chính sách một cách phù hợp, thuận lợi.

Chính vì vậy, Liên minh HTX Việt Nam cần tiếp tục cùng các bộ, ngành đẩy mạnh hỗ trợ HTX chuyển từ sản xuất thông thường sang sản xuất xanh, bền vững; thực hiện sản xuất theo hướng phục vụ từ đồng ruộng đến bàn ăn để nâng cao giá trị cạnh tranh cho nông sản và nâng cao hiệu quả kinh tế cho nông dân. Đây cũng sẽ là nền tảng để thúc đẩy tái cơ cấu nông nghiệp, góp phần vào phát triển “tam nông”.

GS.TS Trần Đức Viên, Chủ tịch Hội đồng khoa học và đào tạo, Học viện Nông nghiệp Việt Nam: Ứng dụng khoa học công nghệ nâng cao giá trị gia tăng cho nông sản

Ứng dụng khoa học công nghệ (KHCN) hiện đại vào sản xuất nông nghiệp đang là xu hướng chủ đạo, là chìa khóa thành công của các nước có nền nông nghiệp phát triển trên thế giới. Thực tiễn đã chứng minh việc đẩy nhanh nghiên cứu, ứng dụng KHCN vào sản xuất đã đóng góp rất lớn đến sự phát triển của ngành nông nghiệp Việt Nam. Theo đánh giá, KHCN và đổi mới sáng tạo đóng góp trên 30% giá trị gia tăng trong sản xuất nông nghiệp; trong lĩnh vực sản xuất giống cây trồng, vật nuôi đạt 38%. KHCN đã góp phần nâng cao năng suất, chất lượng và sức cạnh tranh của sản phẩm, hàng hóa nông sản trên thị trường trong nước và quốc tế.

Đến nay, cả nước có 49 doanh nghiệp nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao. Tuy nhiên, dù một số doanh nghiệp đã áp dụng được công nghệ của nền nông nghiệp thông minh, nhưng hầu hết các công nghệ này là nhập khẩu, ít có sản phẩm công nghệ được sản xuất tại Việt Nam.

Đặc biệt, nông nghiệp Việt Nam vẫn là nền sản xuất nhỏ và manh mún, chuỗi giá trị nông sản chưa được phát triển bền vững, trình độ ứng dụng công nghệ còn thấp. Điều này làm cho năng suất lao động thấp, sản lượng nông nghiệp bình quân trên mỗi lao động ở Việt Nam chỉ bằng 1/3 của Indonesia và chưa bằng 1/2 so với Thái Lan và Philippines (Ngân hàng thế giới, 2017).

Do đó, tôi cho rằng, cần tiếp tục xem việc đẩy nhanh nghiên cứu, ứng dụng KHCN vào trồng trọt và sản xuất nông nghiệp, để từ đó xây dựng và "đánh dấu" thương hiệu nông nghiệp Việt Nam trên thị trường thế giới.

Ông Hoàng Trọng Thuỷ, Chuyên gia nông nghiệp: Doanh nghiệp chế biến và xuất khẩu là trung tâm của chuỗi

Ngành nông nghiệp Việt Nam cần có các giải pháp về tổ chức sản xuất như: hoàn thiện và công bố quy hoạch các vùng nuôi trồng hàng nông sản xuất khẩu theo từng nhóm hàng đặc trưng trên từng địa bàn; khuyến khích các hộ nuôi trồng sản phẩm nông sản đăng ký chứng nhận sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP…

Bên cạnh đó, khuyến khích và hỗ trợ các cơ sở chế biến hàng nông sản xuất khẩu đầu tư công nghệ mới vào dây chuyền sản xuất chế biến đảm bảo chất lượng và an toàn vệ sinh thực phẩm đáp ứng yêu cầu của nhà nhập khẩu. Nâng cao chất lượng, cải tiến mẫu mã, xây dựng các thương hiệu mạnh, có uy tín trên thị trường xuất khẩu. Đẩy mạnh các hoạt động xúc tiến thương mại, tăng cường hệ thống thông tin về thị trường, khoa học công nghệ, tiến bộ kỹ thuật mới cho các hộ nuôi trồng, chế biến và các doanh nghiệp XK thông qua hoạt động của các hội, hiệp hội, các phương tiện thông tin đại chúng…

Đặc biệt, các hiệp hội ngành hàng nông sản nên tổ chức giới thiệu sản phẩm của ngành mình cho người tiêu dùng tại các nước mà hàng Việt Nam xuất khẩu tới, nhằm tạo dựng niềm tin của người tiêu dùng đối với các sản phẩm nông sản mang thương hiệu Việt Nam. Có thương hiệu, hàng nông sản của Việt Nam mới có thể tham gia bền vững vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Đối với doanh nghiệp, các doanh nghiệp chế biến và xuất khẩu với vai trò là người điều hành chuỗi cần chủ động tiếp cận và ký kết các bản ghi nhớ về liên kết; sau đó tiến tới ký kết hợp đồng chính thức với các hộ sản xuất trong vùng nguyên liệu đã quy hoạch, theo hướng hợp đồng đảm bảo tiêu thụ sản phẩm nhằm tạo lập niềm tin cho các hộ nông dân nuôi trồng, khuyến khích họ có trách nhiệm với việc nuôi trồng sản phẩm nông sản xuất khẩu.

Đồng thời, với vai trò là trung tâm chuỗi, các doanh nghiệp chế biến và xuất khẩu cũng cần có sự kết nối chặt chẽ với hệ thống thông tin của các thành viên khác trong chuỗi. Sự chia sẻ và kết nối hiệu quả sẽ góp phần cung cấp thông tin đầy đủ, chính xác và kịp thời cho tất cả các thành viên trong chuỗi, giúp cân đối tốt hơn công tác thu mua, dự trữ và vận chuyển; hướng tới giảm thiểu những dao động về cung cầu trên thị trường; từng bước đáp ứng yêu cầu truy nguyên nguồn gốc xuất xứ sản phẩm nông sản xuất khẩu.

Tuấn phong (ghi)