Kỳ vọng diện mạo mới của doanh nghiệp nhà nước

	Mạnh dạn giao quyền cho doanh nghiệp nhà nước
	4 đột phá để doanh nghiệp nhà nước trở thành “sếu đầu đàn”
	Tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước trong giai đoạn mới: Nên cho phá sản doanh nghiệp càng làm càng lỗ

VNPT là một trong các “ông lớn” chưa thực hiện được CPH.

5 điểm mới trong tái cơ cấu DN nhà nước

Theo Bộ Tài chính, kết quả triển khai cơ cấu lại DNNN trong giai đoạn 2016 -2020 đã cho thấy tính hợp lý, chính xác trong công cuộc thực hiện sắp xếp, cổ phần hóa, thoái vốn và nâng cao hiệu quả hoạt động của DNNN. DNNN hiện nay đã có cơ cấu hợp lý hơn, tập trung vào ngành, lĩnh vực then chốt. Tuy nhiên, quá trình cổ phần hóa, thoái vốn vẫn chưa đạt kế hoạch đề ra, theo kế hoạch còn phải triển khai cổ phần hóa 89 DN và triển khai bán vốn nhà nước tại 250 DN. Tỷ lệ vốn nhà nước nắm giữ tại các DN sau khi CPH vẫn còn cao, chưa đạt mục tiêu đề ra là thay đổi phương thức quản trị DN.

Hoạt động của DNNN đã được cải thiện hơn, một số tập đoàn, tổng công ty nhà nước đã thực hiện vai trò đầu tàu, dẫn dắt, tạo được thương hiệu uy tín trong khu vực và trên thế giới. Tuy nhiên, khu vực DNNN nói chung vẫn chưa đạt được hiệu quả tương xứng với nguồn lực được giao, vẫn còn nhiều DNNN chưa thực sự đổi mới căn bản về quản trị DN, thay đổi tư duy quản lý, hoạt động sản xuất kinh doanh. Việc công khai minh bạch tình hình tài chính, kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh còn hạn chế; vẫn còn có DNNN và lãnh đạo DNNN thiếu bản lĩnh, có hành vi tiêu cực trong quá trình hoạt động. Do đó, yêu cầu cơ cấu lại DNNN gắn với đổi mới quản trị DN theo thông lệ quốc tế, chủ động thích ứng với cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 đang là yêu cầu, nhiệm vụ trọng tâm cho các DNNN. Bên cạnh đó, giai đoạn 2016 – 2020, mặc dù đã tập trung để xử lý các tồn tại, yếu kém của DNNN nhưng kết quả đạt được vẫn chưa khả quan... Với thực tế này, yêu cầu đặt ra cho giai đoạn 2021 – 2025 là tiếp tục tái cơ cấu DNNN để nâng cao hiệu quả hoạt động của DNNN, đáp ứng một cách chủ động đối với các điều kiện hội nhập sâu, rộng của nền kinh tế.

Đề án Cơ cấu lại DNNN, trọng tâm là các tập đoàn, tổng công ty nhà nước giai đoạn 2021-2025 đang được xây dựng, theo đó, cơ quan soạn thảo đã đề ra 4 mục tiêu, 6 nhiệm vụ và 9 giải pháp để tiếp tục tái cơ cấu DNNN trong giai đoạn mới, phấn đấu đến năm 2025 cơ bản hoàn thành việc sắp xếp, cơ cấu lại các DNNN theo hình thức chủ yếu là cổ phần hóa, thoái vốn, đảm bảo công khai, minh bạch, đem lại hiệu quả cao nhất cho nhà nước.

Theo Bộ Tài chính đề án tái cơ cấu DNNN giai đoạn 2021-2025 đã có một số nội dung, quan điểm mới. Trước hết, đề án điều chỉnh mục tiêu so với Quyết định 707/QĐ-TTg đối với việc sắp xếp, cơ cấu lại, theo đó, xác định cổ phần hóa, thoái vốn chỉ là các biện pháp để thực hiện sắp xếp, nâng cao hiệu quả hoạt động của DNNN. Cùng với đó, đề xuất thí điểm mô hình chuyển đổi một số tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước từ doanh nghiệp 100% vốn nhà nước hoạt động dưới hình thức công ty TNHH MTV sang hoạt động dưới hình thức công ty cổ phần do cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp nhà nước (như SCIC) nắm giữ 100% vốn điều lệ. Bên cạnh đó, nâng cao trách nhiệm giải trình của DNNN và DN có vốn nhà nước chi phối trước cơ quan đại diện chủ sở hữu, Quốc hội, HĐND các cấp theo tỷ lệ vốn đầu tư tại DN đối với những vấn đề liên quan đến đảm bảo lợi ích của người dân, lợi ích của quốc gia trong quá trình hoạt động của DN. Ngoài ra, sẽ thí điểm một số DNNN sau CPH đăng ký giao dịch, niêm yết trên thị trường chứng khoán khu vực và thế giới. Điểm cuối cùng là xây dựng đề án tái cơ cấu lại của từng DNNN.

Cần những thay đổi đột phá

Về việc thí điểm mô hình chuyển đổi một số tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước từ DN 100% vốn nhà nước hoạt động dưới hình thức công ty TNHH MTV sang hoạt động dưới hình thức công ty cổ phần do cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp nhà nước (như SCIC) nắm giữ 100% vốn điều lệ, theo đánh giá của Bộ Tài chính, trên thế giới đã có nhiều nước áp dụng hiệu quả như Nhật Bản, Đức… Đức hiện có khoảng 10.000 công ty, trong đó, có khoảng 1.000 công ty đã niêm yết trên thị trường chứng khoán, việc chuyển nhượng vốn nhà nước hoặc huy động vốn từ xã hội được thực hiện qua sàn chứng khoán. Bộ Tài chính cho rằng, áp dụng mô hình này có thể đảm bảo công khai, minh bạch, thuận tiện cho thoái vốn hoặc huy động vốn qua thị trường chứng khoán. Giải pháp này cũng bổ sung thêm công cụ đẩy nhanh việc xây dựng 17 tập đoàn, tổng công ty nhà nước quy mô lớn dẫn dắt nền kinh tế theo Đề án đang được Bộ KH&ĐT xây dựng.

Đề án lần này cũng đề ra giải pháp phải phân định rõ việc quản lý vốn tại DN và quản lý hoạt động sản xuất kinh doanh của DN theo hướng tiến hành thuê, tuyển người quản lý DN đối với DN trên 50% vốn nhà nước. Liên quan đến vấn đề phân tách quản lý của cơ quan đại diện chủ sở hữu nhà nước với quyền của DN và sở hữu của DN, ông đặng Quyết Tiến, Cục trưởng Cục Tài chính doanh nghiệp cho biết, đây cũng chính là nội dung đột phá trong việc sửa đổi Luật Quản lý, sử dụng vốn nhà nước đầu tư vào DN. Tới đây phải làm rõ được như vậy thì mới có thể giúp DN yên tâm sản xuất kinh doanh. Đây cũng là tiền đề để thúc đẩy, tạo ra đột phá về nguồn nhân lực, biến nghề điều hành DN thành một nghề để đấu thầu cạnh tranh, lựa chọn người tài.

Đánh giá về những giải pháp tái cơ cấu DNNN giai đoạn tới, theo PGS.TS Đinh Trọng Thịnh, Học viện Tài chính, vấn đề quan trọng, cần thiết trong quá trình CPH, thoái vốn nói riêng và tái cơ cấu DNNN nói chung là quy trách nhiệm cho người đứng đầu các bộ, ngành, địa phương và DN. Một giải pháp khác đó là thuê người điều hành DN sau CPH để thay đổi cách thức quản lý. Những đề xuất này nhằm làm cho quá trình CPH được thực thi một cách tốt nhất, hiệu quả nhất. Với những giải pháp này, PGS.TS Đinh Trọng Thịnh cho rằng sẽ tạo ra sức bật mới cho quá trình CPH, tái cơ cấu DNNN với quyết tâm cao nhất trong một thời gian ngắn. “Tôi cho rằng việc thực thi một loạt giải pháp sẽ đem lại diện mạo mới, sức sống mới cho các DNNN CPH, đặc biệt là đối với những giải pháp gắn với trách nhiệm của người đứng đầu bộ, ngành, địa phương và DN với hoạt động CPH. Chúng tôi hy vọng với những giải pháp này, nếu chúng ta áp dụng một cách mạnh mẽ, ráo riết thì hoàn toàn có thể đem lại được lợi ích trong việc nâng cao hiệu quả của CPH, tài cơ cấu DNNN giai đoạn mới”, PGS.TS Đinh Trọng Thịnh nói.