Kiểm toán độc lập: Số lượng chưa đi liền chất lượng

Hội nhập kinh tế quốc tế giúp kiểm toán độc lập tại Việt Nam phát triển hơn nhưng cũng gây khó khăn cho công tác này. Ảnh: Internet

Vấn đề trên đã được các chuyên gia bàn bạc kỹ hơn tại Hội thảo khoa học “Phát triển kiểm toán độc lập ở Việt Nam và xác lập môi quan hệ giữa Kiểm toán Nhà nước và kiểm toán độc lập” do Kiểm toán Nhà nước tổ chức vào ngày 25-8 tại Hà Nội.

Xu hướng tăng

Thống kê tại hội thảo cho biết, tại Việt Nam, tính đến tháng 6-2016, có 142 công ty đủ điều kiện cung cấp dịch vụ kiểm toán độc lập, trong đó có 6 công ty có vốn đầu tư nước ngoài, với hơn 3.800 nhân sự có chứng chỉ chuyên ngành liên quan đến kiểm toán.

Các công ty không những cung cấp dịch vụ chính là kiểm toán và soát xét báo cáo tài chính mà còn cung cấp dịch vụ kế toán, tư vấn thuế, thẩm định giá, tư vấn tài chính… nhằm đáp ứng như cầu ngày càng đa dạng của thị trường và nền kinh tế.

Theo đánh giá của các chuyên gia, hành lang pháp lý cho hoạt động kiểm toán của Việt Nam đến nay đã tuân thủ các thông lệ, chuẩn mực quốc tế, gốm Luật Kiểm toán độc lập, Nghị định hướng dẫn, hệ thống chuẩn mực kiểm toán và chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp.

Về vấn đề này, TS. Lê Quang Bính, Phó Vụ trưởng Vụ Chế độ và Kiểm soát chất lượng kiểm toán, Kiểm toán Nhà nước cho biết, nền kinh tế thị trường và hội nhập với quốc tế của nước ta được xem là những yếu tố căn bản tác động, chi phối mọi mặt hoạt động cung cấp các dịch vụ của các tổ chức kiểm toán độc lập, hoạt động của Kiểm toán Nhà nước và kiểm toán nội bộ.

Sau khi Luật Kiểm toán độc lập ra đời, đối tượng bắt buộc phải kiểm toán báo cáo tài chính năm được mở rộng hơn, bao gồm công ty đại chúng, công ty bảo hiểm, ngân hàng, doanh nghiệp FDI, doanh nghiệp Nhà nước và doanh nghiệp có trên 20% vốn góp của Nhà nước… Điều này giúp mở ra cơ hội phát triển cho các công ty kiểm toán độc lập.

Trong bối cảnh này, kiểm toán độc lập phải có trách nhiệm minh định hóa các thông tin tài chính, những thông tin về dòng tiền, về sự hình thành và dịch chuyển các lợi ích, những thông tin nhạy cảm và quan trọng nhất của nền kinh tế thị trường.

Còn hạn chế

Tuy nhiên, với môi trường kinh doanh còn nhiều phức tạp, PGS.TS. Nguyễn Đình Hựu, Phó Giám đốc Trường Đào tạo và Bồi dưỡng nghiệp vụ kiểm toán nhận xét, hoạt động kiểm toán còn tồn tại nhiều hạn chế.

Cụ thể, quy mô thị trường kiểm toán còn nhỏ, chưa tương xứng với tiềm năng và tốc độ tăng trưởng kinh tế. Việc tăng về số lượng chưa đi liền với chất lượng. Việc tuân thủ chuẩn mực kiểm toán của các kiểm toán viên còn nhiều vấn đề đáng chú ý. Hiện tượng cạnh tranh không lành mạnh bằng giá phí kéo dài trong nhiều năm khiến chất lượng kiểm toán có dấu hiệu đi xuống, chưa đáp ứng được kỳ vọng của công chúng cũng như cơ quan quản lý.

Đồng tình với quan điểm trên, TS. Lê Quang Bính phân tích thêm, việc nhiều doanh nghiệp bất ngờ thua lỗ, dù chỉ kỳ kế toán trước vẫn báo lãi cao và được kiểm toán chấp nhận là báo cáo “trung thực, hợp lý” như những vụ việc của các ngân hàng bị mua “0 đồng”, Tập đoàn Đại dương… khiến nhiều người nghi ngờ về độ tin cậy của các báo cáo kiểm toán.

Không những thế, theo TS. Bùi Thị Minh Hải, Viện Kế toán – Kiểm toán, Đại học Kinh tế quốc dân, hội nhập kinh tế mở ra cơ hội cho hoạt động thương mại quốc tế và tự do luồng tiền ngoại tệ. Tính chất phức tạp của các quy định đối với hoạt động ngoại thương, biến động của tỷ giá hối đoái, cùng công cụ tài chính phái sinh là cơ hội cho gian lận nảy sinh.

“Điều này đặt ra yêu cầu về kiểm soát chất lượng dịch vụ kiểm toán từ phía Bộ Tài chính và Hội nghề nghiệp kiểm toán Việt Nam trong thời gian tới”. TS. Lê Quang Bính cho hay.

Bên cạnh đó, PGS.TS. Nguyễn Đình Hựu cho rằng, các công ty kiểm toán phải tự nâng cao năng lực của mình. Muốn làm được như vậy, bản thân kiểm toán độc lập phải am hiểu pháp luật, am hiểu khoa học kinh tế, các công cụ hạch toàn… Kiểm toán viên độc lập phải được đào tạo để trở thành chuyên nghiệp, trung thực, khách quan khi làm nhiệm vụ.