Khuyến nghị chính sách tháo gỡ "điểm nghẽn" về chuỗi cung ứng và an sinh xã hội

	Nguy cơ đứt gãy sản xuất nông nghiệp, chuỗi cung ứng rất lớn
	Tránh đứt gãy chuỗi cung ứng cho sản xuất công nghiệp
	Không để đứt gãy chuỗi cung ứng lao động

Cần bảo đảm vận hành thông suốt việc vận chuyển hàng hóa, nguyên vật liệu sản xuất. Ảnh: H.Dịu

Với vai trò là cơ quan nghiên cứu tư vấn chiến lược và chính sách kinh tế xã hội, Trường Đại học Kinh tế Quốc dân đã tập hợp những nhà khoa học của mình để đánh giá thực trạng và từ đó gửi đến Chính phủ, các cơ quan trung ương những khuyến nghị chính sách khẩn cấp mang tính ngắn hạn nhằm tháo gỡ đứt gãy chuỗi cung ứng và đảm bảo an sinh xã hội.

Hai điểm nghẽn cần giải quyết

Theo nhóm nghiên cứu của Trường Đại học Kinh tế Quốc dân, việc thực hiện giãn cách theo Chỉ thị 16, mô hình “ba tại chỗ” và “một cung đường – hai điểm đến” một cách cứng nhắc đang gây khó khăn lớn cho các doanh nghiệp cả về chi phí lẫn rủi ro kiểm soát bệnh tật, sức khỏe và không gian ăn ở, do điều kiện vật chất đáp ứng “ăn” và “nghỉ” không được thiết kế từ đầu.

Nhiều lao động có trình độ cao tại các thành phố lớn như Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh, Hải Phòng, Đà Nẵng… nơi bị phong tỏa bị chốt chặt, không thể đến nơi làm việc, làm đứt gãy nguồn lao động.

Biện pháp kiểm soát lưu thông và quan niệm “hàng thiết yếu” ở các địa phương khác nhau đã gây cản trở hoạt động vận chuyển và lưu thông hàng hóa...

Về an sinh xã hội, nhóm nghiêm cứu đánh giá, việc thực thi các chính sách an sinh xã hội cho người lao động còn nhiều hạn chế, bất cập, ảnh hưởng đến đời sống, sức khỏe và niềm tin của nhân dân.

Nhiều lao động buộc phải nghỉ việc hoặc phải thỏa thuận ngừng việc, giãn việc… nhưng không được hưởng chế độ kịp thời do các quy định hành chính không thể thực hiện khi bị phong tỏa, cách ly. Nhiều lao động chưa tham gia bảo hiểm xã hội (BHXH) đầy đủ hoặc có tham gia nhưng doanh nghiệp vẫn nợ đóng BHXH nên không được coi là đối tượng hỗ trợ theo quy định của Chính phủ.

Thay thế bằng “tuyến đường xanh”

Trước những thực trạng nêu trên, nhóm nghiên cứu của Trường Đại học Kinh tế Quốc dân đã nêu lên một số khuyến nghị chính sách mang tính cấp thiết, cần thực hiện ngay.

Thứ nhất, để tháo gỡ đứt gãy chuỗi cung ứng, nhóm nghiên cứu đề nghị Chính phủ chỉ đạo các cơ quan Trung ương và địa phương thực hiện theo đúng tinh thần của Chỉ thị 16, bảo đảm vận hành thông suốt việc vận chuyển hàng hóa, nguyên vật liệu sản xuất.

Các cơ quan quản lý cũng cần cho phép các doanh nghiệp được phép sử dụng lao động đủ điều kiện an toàn (tiêm đủ hai mũi vắc xin hoặc xét nghiệm âm tính trong 72 giờ) cũng như cho phép các lao động đủ điều kiện an toàn được quyền tham gia các hoạt động kinh doanh bình thường; đẩy nhanh việc tiêm vắc xin tiến đến miễn dịch cộng đồng đối với nhân lực logistics, sản xuất và dân cư toàn xã hội.

Nhóm nghiên cứu cũng cho rằng nên bỏ quy định về hàng hóa, dịch vụ thiết yếu trong Chỉ thị 16, thay vào đó, cần quy định các hàng hóa và dịch vụ không được phép lưu hành.

Thay thế cơ chế “luồng xanh” bằng cơ chế cho phép xe tự do di chuyển các tuyến đường trục quốc lộ, tỉnh lộ và các tuyến đường chính (tuyến đường xanh) nhưng quản lý chặt lái xe. Mỗi địa phương tổ chức ngay “vùng đệm” là các trung tâm logistics để hạ tải và luân chuyển hàng hóa cho nhu cầu của doanh nghiệp và cư dân địa phương...

Các cơ quan chức năng cần xây dựng ứng dụng điện tử (App) “Nguồn lao động an toàn mùa dịch” nhằm thông tin tuyển dụng và việc làm tạm thời tại các khu công nghiệp, các tỉnh thành giúp cho các lao động “vùng xanh” có việc làm ngay, doanh nghiệp đủ điều kiện sản xuất dễ tiếp cận nguồn lao động an toàn.

Thứ hai, để đảm bảo an sinh xã hội, nhóm nghiên cứu cho rằng Chính phủ cần yêu cầu các địa phương mời đại diện doanh nghiệp tham gia Tổ tư vấn phục hồi kinh tế hoặc Tổ chống đại dịch. Khi địa phương tiến hành phong tỏa địa bàn, cần báo cáo với Chính phủ cũng như thông tin tới các tỉnh/thành phố khác để cùng có kế hoạch ứng phó kịp thời.

Chính phủ cũng cần tiếp tục chỉ đạo các bộ, ngành khác tiếp tục hỗ trợ giảm giá điện, giảm tiền điện cũng như nước, viễn thông…; xử lý tình trạng khẩn cấp bằng việc tạm thời sử dụng các quỹ an sinh xã hội đang kết dư (như quỹ bảo hiểm thất nghiệp, quỹ Công đoàn…) để hỗ trợ các đối tượng cần; xem xét nâng mức hỗ trợ cho người lao động bị mất việc làm khi giãn cách xã hội kéo dài.

Đối với chính quyền các tỉnh/thành phố, nhóm nghiên cứu đề xuất cần có sự tham gia của đại diện doanh nghiệp trong Tổ tư vấn phục hồi kinh tế hoặc Tổ chống đại dịch ở các địa phương.

Tiếp tục rà soát toàn bộ lao động trên địa bàn, đặc biệt là lao động tự do, người di cư không có chỗ ở ổn định để kịp thời hỗ trợ về chỗ ăn, ở… Triển khai rộng rãi các “Siêu thị 0 đồng” trong các khu cách ly, phong tỏa để đảm bảo các nhu cầu thiết yếu, tối thiểu của người dân.

Đối với Bộ Tài chính, các Sở Tài chính, nhóm nghiên cứu đề xuất cần giảm, miễn thuế đối với các cơ sở kinh doanh lưu trú, cho thuê căn hộ… tham gia vào việc bố trí chỗ ăn ở cho người lao động, người bị lưu lại trên địa bàn mà không có nơi ở ổn định (như lao động tự do, sinh viên…) thông qua giảm tiền thuê nhà/căn hộ.

Với Cơ quan BHXH Việt Nam và các BHXH các tỉnh, thành phố, cần kết hợp với chính quyền địa phương rà soát và tháo gỡ khó khăn về thủ tục cho người lao động được tiếp cận kịp thời với gói hỗ trợ theo Nghị quyết 68 và Quyết định 23...