Không chấp nhận FDI bằng mọi giá

Điểm lại những trường hợp "kê khai lỗ điển hình" không thể không nhắc tới Coca-Cola. Theo Cục Thuế TPHCM, từ khi bắt đầu hoạt động tại Việt Nam năm 1992, công ty này liên tục báo lỗ cho đến tận cuối năm 2012, tức là gần chục năm. Như vậy, về mặt kỹ thuật, Coca-Cola đã phải phá sản, thế nhưng, thay vì đóng cửa hay thu hẹp quy mô hoạt động, "đại gia" nước giải khát này lại có quyết định ngược đời là mở rộng kinh doanh bằng cách đầu tư thêm hàng trăm triệu USD. Việc “nuốt nước mắt” để mở rộng kinh doanh ấy đã khiến nhiều người đặt ra nghi án chuyển giá của công ty này. Sau nhiều nỗ lực từ phía cơ quan chức năng, tới năm 2013, Coca-Cola đã bắt đầu báo lãi và nộp thuế thu nhập doanh nghiệp.

Bên cạnh đó là những cái tên đã "đi vào lịch sử" chuyển giá như Pepsi Việt Nam, Metro Việt Nam... khi liên tục lỗ đậm nhưng vẫn mở rộng sản xuất kinh doanh. "Trăm đường lắt léo" tại những doanh nghiệp này đã khiến ngành Thuế đau đầu đấu tranh ròng rã suốt nhiều năm trời mới có thể đưa ra kết luận.

Nói đi cũng phải nói lại. Bên cạnh ý thức của các doanh nghiệp thì một trong những nguyên nhân khiến họ dễ dàng chuyển lãi thành lỗ là sự ưu ái về chính sách thuế cho doanh nghiệp FDI. Một vị chuyên gia đã từng cảm thán rằng những chính sách này “rộng quá, không ai nhớ nổi, tra cứu không hết, vì nằm ở nhiều văn bản”.

Quả thực, ưu đãi thuế có hai mặt, một là thu hút đầu tư nhưng ngược lại, nếu ưu đãi quá nhiều sẽ tạo cơ hội để các doanh nghiệp chuyển giá. Thực tế, nhiều địa phương kém phát triển thu hút đầu tư nhưng do ưu đãi thuế đã không thu được đồng thuế nào. Thậm chí, giữa các địa phương có cuộc đua về thuế và chính điều này lại tạo điều kiện cho chuyển giá.

Nhiều ý kiến cho rằng, cần thu hẹp các ưu đãi thuế, cân nhắc các cách thức khác để điều tiết các vấn đề kinh tế, chẳng hạn như trợ cấp, trợ giá, hỗ trợ phát triển kết cấu hạ tầng,... Có lẽ, đã đến lúc Việt Nam cần đặt ra các điều kiện sòng phẳng với doanh nghiệp FDI liên quan đến các nghĩa vụ thuế khi hoạt động ở Việt Nam. Thay vì o bế quá mức, nhượng bộ và dành nhiều ưu đãi thuế, chúng ta cần phải khẳng định lại vị thế của mình, không chấp nhận thu hút FDI bằng mọi giá.