Khó trong, khó ngoài khi xác minh hàng giả mạo xuất xứ

	Từ vụ Asanzo rút ra bài học gì cho doanh nghiệp Việt Nam?
	Hải quan chủ động ngăn chặn hàng hóa giả mạo xuất xứ
	Vụ 600 loa giả mạo xuất xứ: Doanh nghiệp có câu kết với nước ngoài làm hàng giả?

Tình trạng hàng hoá nước ngoài đội lốt hàng Việt tiêu thụ tại thị trường nội địa ngày càng nhiều. Ảnh: Internet

Tăng trưởng XK càng nhiều, nỗi lo càng lớn

Tại cuộc họp triển khai Đề án “Tăng cường quản lý nhà nước về chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại và gian lận xuất xứ” sáng nay, 9/7, ông Lê Triệu Dũng-Cục trưởng Cục Phòng vệ Thương mại (Bộ Công Thương) cho hay: Tình trạng gian lận xuất xứ Việt Nam để xuất đi nước ngoài hưởng ưu đãi thuế quan hoặc lẩn tránh thuế cao ngày càng diễn biến phức tạp.

“Khi có thông tin dấu hiệu về gian lận xuất xứ hàng hóa, chúng tôi đã yêu cầu các tổ chức cấp giấy chứng nhận xuất xứ (C/O) siết chặt việc quản lý với các mặt hàng như: Lốp ô tô, pin mặt trời, thép cán nguội… Sau khi kiểm tra đã có biện pháp xử lý, kiến nghị các đơn vị liên quan như Quản lý thị trường, Công an… Đồng thời, tích cực phối hợp cơ quan điều tra có thông tin về hiện tượng gian lận như Hoa Kỳ, EU; chủ động tiếp xúc với phía EU, Hoa Kỳ, Trung Quốc đề nghị hợp tác chống gian lận xuất xứ”, ông Dũng nói.

Dù vậy, theo ông Dũng, nguy cơ lẩn tránh thuế, gian lận xuất xứ còn gia tăng. Trong đó có cả nguyên nhân chủ quan và khách quan.

Trong bối cảnh thực hiện các hiệp định thương mại tự do như CPTPP, EVFTA, diễn biến phức tạp của chiến tranh thương mại Mỹ - Trung, nguy cơ gian lận gia tăng. Nguồn gốc của việc lẩn tránh thuế là có sự chênh lệch giữa thuế suất ưu đãi và thuế suất thông thường. Do nhiều nước áp dụng cơ chế cho doanh nghiệp tự chứng nhận xuất xứ, nên việc tuân thủ phải dựa trên ý thức của doanh nghiệp.

Về măt chủ quan, nhiều doanh nghiệp thực hiện hành vi bất hợp pháp rất tinh vi. Đó có thể cung cấp hồ sơ giả mạo để xin C/O hay làm C/O giả hoặc hoặc thành lập doanh nghiệp để xuất khẩu trong thời gian ngắn rồi giải thể.

“Việc xác minh tương đối phức tạp. Nếu kiểm tra C/O nhưng không đi kiểm tra chi tiết thì khó phát hiện vi phạm”, ông Lê Triệu Dũng nói.

Nhìn câu chuyện gian lận thương mại từ số liệu xuất khẩu hàng hoá Việt Nam vào Mỹ, đại diện lãnh đạo Vụ Thị trường châu Âu-châu Mỹ (Bộ Công Thương) nhấn mạnh: Những năm trước, tăng trưởng xuất khẩu là thành tích trong các báo cáo của ngành Công Thương, nhưng trong bối cảnh gian lận thương mại, tình hình chuyển luồng đầu tư sản xuất thương mại thì thấy lo nhiều hơn vui.

“Với việc tăng trưởng xuất khẩu như vậy, chiếu theo nhóm hàng thì mức tăng trưởng này cần lưu tâm hơn, xem có thực sự hàng xuất xứ Việt Nam hay có dấu hiệu lẩn tránh thương mại, gian lận xuất xứ hàng hóa để xuất khẩu”, vị đại diện này nói.

Nhan nhản hàng ngoại đội lốt Việt Nam

Bên cạnh vấn đề gian lận nguồn gốc xuất xứ để xuất khẩu hàng hoá trục lợi, hiện nay ngay tại thị trường nội địa còn nổi lên tình trạng hàng hoá gian lận xuất xứ, gắn mác “Made in Vietnam”.

Ông Trần Hữu Linh-Tổng cục trưởng Tổng cục Quản lý thị trường (Bộ Công Thương) nêu rõ: Qua kiểm tra, lực lượng Quản lý thị trường phát hiện có nhiều mặt hàng không rõ nguồn gốc xuất xứ lưu thông trên thị trường, bị phát phiện chứa độc tố hoặc hàm lượng vượt mức cho phép đặc, đặc biệt là chất phụ gia ngoài danh mục, nhất là sản phẩm liên quan đến thực phẩm. Có hàng hóa thẩm lậu qua biên giới vào Việt Nam, ghi rõ trên bao bì là xuất xứ tại Việt Nam.

“Tháng 11/2018 có vụ việc nhiều vật liệu xây dựng, ổ khoá từ biên giới từ nước ngoài nhập vào Việt Nam nhưng ghi là Made in Vietnam. Cùng thời điểm cuối năm 2018 cũng xảy ra vụ việc khoai tây Trung Quốc đội lốt khoai tây Đà Lạt. Tuần trước chúng tôi kiểm tra ở chợ Ninh Hiệp. Đây là điểm nóng nhiều năm nay. Hầu hết toàn bộ quần áo túi xách dán nhãn Made in Vietnam…”, ông Linh lấy dẫn chứng.

Về mặt lý do, ông Linh nêu rõ: Đó là bởi người Việt chuộng hàng Việt hơn do hàng trôi nổi, hàng giả ngày càng nhiều. Thế nên, nhiều doanh nghiệp tận dụng xuất xứ là Made in Vietnam để tiêu thụ nội địa dù bị cảnh báo rất nhiều.

Nói về khó khăn liên quan đến pháp lý, ông Trần Hữu Linh cho hay: Phải bắt quả tang mới xử lý được. Khi nhìn thấy Khaisilk cắt mác mới xử lý được. Còn không thì lại phải đi kiểm tra, phải đi giám định chất lượng, kể cả đi giám định cũng không hề đơn giản.

“Ví dụ khoai tây, có giám định vẫn là củ khoai tây, hàm lượng giống nhau làm sao xác minh được. Trong khi người bán vẫn nói là khoai tây Việt Nam”, ông Linh chia sẻ.

Trong số hàng loạt kiến nghị đưa ra, ông Linh cho rằng: Căn cơ nhất phải có biện pháp về mặt lâu dài, đó là công nghệ. Ví dụ để xác định rõ nguồn gốc nông sản có phải của Việt Nam hay không thì phải truy xuất nguồn gốc, nếu không rất khó. Tới đây chúng tôi đề xuất trình bộ, bộ nên đứng ra chủ trì đề án hỗ trợ DN ứng dụng công nghệ vào công tác truy xuất nguồn gốc, chống giả mạo xuất xứ hàng hóa.

Xung quanh câu chuyện này, Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh nêu quan điểm: Câu chuyện hàng nước ngoài đột lốt xuất xứ Việt Nam là câu chuyện mới, có nhiều điểm bất thường, phải nghiên cứu đánh giá về tính chất, mức độ, yêu cầu đặt ra trong quản lý; gây tổn hại tới thị trường nội địa, lòng tự tôn dân tộc, tình cảm và xu thế của người tiêu dùng.

“Câu chuyện nông sản đội lốt xuất xứ Đà Lạt là câu chuyện lợi dụng thương hiệu, tâm lý người tiêu dùng để trục lợi. Rõ ràng, điều này đang đặt ra vấn đề hoàn thiện khung khổ pháp luật. Vụ Asanzo cũng vậy. Bộ Công Thương đang xây dựng một thông tư hướng dẫn việc cấp chứng nhận sản xuất xuất tại Việt Nam, dành cho mọi sản phẩm tiêu thụ tại Việt Nam. Tuy nhiên, đây là vấn đề rất nhạy cảm. Nhiều nước trên thế giới không có quy định thế nào là sản phẩm được cấp chứng nhận sản xuất tại quốc gia đó. Đây là vấn đề rất phức tạp, nhạy cảm cần làm cẩn trọng, bước đầu Bộ đã báo cáo Thủ tướng Chính phủ và sẽ làm thận trọng hơn”, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh nói.