Huy động tài chính cho chuỗi giá trị lúa gạo phát thải thấp

Đề án Phát triển bền vững 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL cần nguồn vốn lớn để đầu tư thiết bị, vật tư cho sản xuất. Ảnh: ST

Nút thắt tài chính

Chia sẻ tại hội thảo "Tham vấn về tiếp cận tài chính trong chuỗi giá trị Lúa gạo phát thải thấp tại Việt Nam" tổ chức từ ngày 27 đến 28/8, TS Trần Đại Nghĩa, Trưởng ban Kinh tế Tài nguyên và Môi trường, Viện Chính sách và Chiến lược Phát triển nông nghiệp và nông thôn (IPSARD) cho biết, Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp có ý nghĩa quan trọng đối với ngành nông nghiệp, nền kinh tế và các mục tiêu thích ứng và giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu tại Việt Nam. Tuy nhiên, để tham gia và phát triển hiệu quả đề án, nhu cầu tài chính cho các chủ thể, đơn vị tham gia là rất lớn. Đặc biệt là trong điều kiện sản xuất nông nghiệp đang đối mặt với thách thức biến đổi khí hậu diễn ra mạnh mẽ.

Ông Nguyễn Đỗ Anh Tuấn, Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho biết, nếu thực hiện thành công Đề án phát triển bền vững 1 triệu ha lúa chất lượng cao sẽ là một cuộc cách mạng về sản xuất lúa gạo. Đề án sẽ triển khai nhiều công việc đồng bộ từ hạ tầng, phương thức canh tác, cơ giới hóa… Bên cạnh đó, còn tổ chức lại sản xuất, tăng cường liên kết giữa người dân, HTX, DN, thương lái để giảm rủi ro về giá cả, thị trường.

Theo ước tính, đề án sẽ tạo ra giá trị mới khoảng 21.000 tỷ đồng/năm, tương đương khoảng 840 triệu USD/năm. Con số này bao gồm giảm chi phí sản xuất (9.500 tỷ đồng), tăng giá bán sản phẩm (7.000 tỷ đồng), bán tín chỉ carbon (khoảng 2.500 tỷ đồng), tận dụng phế phụ phẩm (2.000 tỷ đồng). Bên cạnh đó, thu nhập của người dân được dự báo tăng 40%, đồng thời 1 triệu việc làm cho người nông dân thuộc vùng dự án được đảm bảo, góp phần xây dựng hình ảnh Việt Nam trên trường quốc tế.

Tuy nhiên, ông Anh Tuấn cho biết, khó khăn lớn nhất của đề án là việc kêu gọi nguồn vốn thực hiện đề án, lên tới khoảng 3 tỷ USD. Con số này sẽ được chi cho hạ tầng, thủy lợi, cũng như nâng cao kỹ năng, hỗ trợ kỹ thuật cho địa phương. Dự kiến 60% là nguồn vốn xã hội hóa, còn lại khoảng 1,2 tỷ USD sẽ được huy động tài trợ từ các tổ chức quốc tế như World Bank, ADB…

Từ góc độ đơn vị tham gia đề án, ông Trần Văn Chung, Giám đốc HTX Nông nghiệp Phát Tài (Trà Vinh) cho biết, HTX đang được Nhà nước hỗ trợ về kỹ thuật, hỗ trợ 30% chi phí sạ cụm, 100% phân bón, song HTX vẫn có nhu cầu hỗ trợ tiếp cận nguồn vốn để đầu tư máy cuộn rơm. Bởi sản xuất chuỗi giá trị lúa phát thải thấp có yêu cầu cao về vấn đề thu gom, xử lý rơm rạ sau thu hoạch. Điều này đỏi hỏi HTX phải có máy cuộn rơm, nhưng chi phí cho mỗi chiếc máy cuộn rơm phục vụ thu gom trên quy mô lớn lên đến hàng tỷ đồng.

Tình trạng khó khăn về vốn của nông dân, HTX được ông Lê Đức Thịnh, Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và phát triển nông thôn, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn lý giải là do nông dân, HTX phần lớn vẫn sản xuất trên quy mô nhỏ, chưa được đồng bộ quy trình ở tất cả các địa phương. Trong khi đó các mô hình tín dụng truyền thống ít phù hợp cho vay đối với các mô hình kinh tế tập thể, HTX.

Ngay cả các DN liên kết với HTX sản xuất lúa phát thải thấp để thực hiện các hợp đồng liên kết sản xuất trên quy mô lớn cũng gặp khó khăn do thiếu nguồn lực tài chính. Do đó, DN cần có sự hỗ trợ để giải quyết bài toán vay vốn trong trung và dài hạn để đảm bảo hợp đồng liên kết với HTX như cung ứng vật tư đầu vào, thu mua lúa chín, ứng dụng các công nghệ mới, đầu tư cơ sở vật chất kỹ thuật theo chuỗi giá trị ngành hàng.

Cam kết đồng hành của ngân hàng và tổ chức quốc tế

Trước khó khăn về vốn như trên của các DN, HTX, ông Nguyễn Quang Ngọc, Phó trưởng ban Chính sách tín dụng, Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (Agribank) cho biết, Agribank có thể hỗ trợ giảm tối thiểu 1% lãi suất cho các hộ nông dân, HTX, DN tham gia trong Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao. Thủ tục thẩm định, giải ngân cũng sẽ được triển khai rất nhanh đối với các đơn vị tham gia trong đề án này.

Bên cạnh các ngân hàng trong nước, nguồn tài trợ quốc tế cũng cam kết sẽ đáp ứng nhu cầu tài chính cho đề án. Ông Nguyễn Đỗ Anh Tuấn, Vụ trưởng Hợp tác Quốc tế, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho biết, Ngân hàng Thế giới (WB) đã cam kết sẵn sàng tham gia tài trợ khoảng 330 triệu USD cho Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp. Ngoài khoản tài trợ vốn vay, WB cũng đã đồng ý hỗ trợ tiếp cận các tổ chức hỗ trợ tài chính cho giảm phát thải và thị trường tín chỉ carbon chất lượng cao cho lúa gạo, trước mắt là nguồn vốn của Quỹ Tài chính carbon chuyển đổi (TCAF) trị giá 40 triệu USD, kèm theo khoản viện trợ không hoàn lại 4 triệu USD. Từ nay đến cuối năm, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn sẽ kiến nghị Bộ Tư pháp hỗ trợ hướng dẫn quy trình, thủ tục đề xuất áp dụng cơ chế đặc thù đối với dự án sử dụng vốn vay nước ngoài để trình Chính phủ và Quốc hội thông qua.

Như vậy, nguồn vốn đã sẵn sàng, vấn đề còn lại là việc triển khai của các hộ nông dân, HTX và DN để mang lại hiệu quả cho đề án sản xuất lúa chất lượng cao, phát thải thấp. Để làm được điều này, cần có hỗ trợ phù hợp từ các cơ quan ban ngành về ứng dụng công nghệ, kỹ thuật, máy móc, đầu tư cơ sở hạ tầng.

Ông Lê Đức Thịnh cũng cho rằng cần nghiên cứu sửa đổi chính sách tín dụng phát triển nông nghiệp nông thôn, bên cạnh đó cần có chương trình tín dụng cho sản phẩm lúa gạo chất lượng cao, phát thải thấp vùng ĐBSCL. Ngoài ra, cần nghiên cứu triển khai mô hình chuỗi giá trị tài chính là mô hình cho vay liên kết giữa 3 bên gồm ngân hàng - DN đầu mối chuỗi liên kết và HTX để tháo gỡ khó khăn về tiếp cận tài chính trong phát triển chuỗi giá trị lúa gạo.