Hải quan Việt Nam với những kết quả nổi bật trong hợp tác ASEAN

Hội nghị tổng kết Chiến dịch Con rồng Mê Kông giai đoạn 5 ngày 21/11/2023. Ảnh: Thái Bình

Kết nối liên tục

Cùng với xu thế chung về hội nhập và phát triển trên thế giới, ASEAN luôn có những giải pháp kịp thời khuyến khích các nước thành viên tạo thuận lợi tối đa cho thương mại hợp pháp thông qua tăng cường hợp tác hải quan. Hiện nay, các nước thành viên của ASEAN đang nỗ lực áp dụng các kỹ thuật quản lý hải quan hiện đại, đặc biệt là những chuẩn mực được nêu trong Công ước Kyoto sửa đổi. Là thành viên tích cực, Hải quan Việt Nam đã triển khai nhiều hoạt động trong chương trình hợp tác này.

Hiện Hải quan Việt Nam đã kết nối chính thức Cơ chế một cửa ASEAN (ASW) để trao đổi thông tin Chứng nhận xuất xứ mẫu D (C/O Form D) điện tử với 9 nước ASEAN, trao đổi thử nghiệm tờ khai hải quan XK với Liên minh kinh tế Á – Âu, trao đổi thông tin C/O điện tử với Hàn Quốc, trao đổi chứng nhận điện tử với New Zealand. Ngoài ra, đã hoàn thiện việc kết nối hệ thống cho phép DN và các bên liên quan có thể tra cứu C/O e-Form D của Việt Nam từ tháng 8/2021 qua Cổng thông tin một cửa quốc gia (https://vnsw.gov.vn).

Liên quan đến trao đổi tờ khai hải quan ASEAN (ACDD) thông qua ASW, thống kế cho thấy, đến tháng 4/2024, Hải quan Việt Nam đã tiến hành trao đổi thành công dữ liệu với 5 nước (Campuchia, Indonesia, Maylaysia, Thái Lan và Singapore trừ Lào chưa tham kết nối hệ thống) và đang tiếp tục thử nghiệm với các nước còn lại theo đúng lộ trình.

Theo đánh giá của Vụ Hợp tác quốc tế (Tổng cục Hải quan), Hệ thống Quá cảnh Hải quan ASEAN (ACTS) là hệ thống quản lý quá cảnh hải quan được tự động hóa việc thực hiện các thủ tục hải quan đối với việc vận chuyển hàng hóa quá cảnh qua biên giới trong ASEAN bằng phương tiện đường bộ. Thông qua một thủ tục hải quan chung, ACTS cho phép DN vận chuyển hàng hóa tự do qua các quốc gia thành viên ASEAN.

ACTS bắt đầu vận hành chính thức từ ngày 30/11/2020, với 6 nước thành viên tham gia gồm Campuchia, Lào, Malaysia, Singapore, Thái Lan và Việt Nam. Hệ thống ACTS hiện đang được vận hành bởi Đội quản lý Trung tâm thường trực tại trụ sở Ban thư ký ASEAN (Jakarta, Indonesia), với sự hỗ trợ tài chính và kỹ thuật của Liên minh châu Âu (EU) thông qua Dự án ARISE PLUS. Theo đó, tính đến ngày 31/1/2024, đã có 190 lô hàng quá cảnh được thực hiện thủ tục hải quan thông qua hệ thống ACTS chủ yếu từ Singapore, Malaysia, Thái Lan và Campuchia.

Vụ Hợp tác quốc tế đánh giá, với vai trò là nước thành viên, Việt Nam đã triển khai sáng kiến ACTS cùng các nước ASEAN theo đúng tiến độ chung. Về việc hoàn thiện cơ sở pháp lý, Chính phủ Việt Nam đã ban hành Nghị định 46/2020/NĐ-CP quy định thủ tục hải quan, kiểm tra, giám sát hải quan đối với hàng hóa quá cảnh thông qua Hệ thống quá cảnh Hải quan ASEAN để thực hiện Nghị định thư 7 về Hệ thống quá cảnh Hải quan.

Để kết nối hệ thống, Hải quan Việt Nam đã phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành có liên quan, trong đó có Bộ Công Thương, Bộ Giao thông vận tải và các ngân hàng thương mại trong việc cung cấp bảo lãnh. Ngoài ra, Hải quan Việt Nam cũng nhận được sự hỗ trợ của Dự án ARISE PLUS để lắp đặt hoàn thiện hệ thống ACTS (được cập nhật đầy đủ chức năng của phiên bản mới). Giao dịch bảo lãnh quá cảnh đầu tiên qua hệ thống ACTS tại Việt Nam đã được thực hiện thành công vào tháng 2/2024 qua Chi cục Hải quan Mộc Bài (Tây Ninh).

Ngoài ra, Hải quan Việt Nam cũng tích cực tham gia xây dựng Danh mục Thuế quan hài hòa ASEAN (AHTN). Đây là danh mục hàng hóa ở cấp độ 8 chữ số được Hải quan các nước ASEAN sử dụng và được xây dựng dựa trên Danh mục HS của Tổ chức Hải quan thế giới (WCO). Hiện nay, các nước ASEAN đã triển khai thực hiện Danh mục AHTN phiên bản 2022.

Việt Nam cũng đã hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật liên quan để thực hiện phiên bản AHTN 2022, cụ thể là ban hành Thông tư ban hành Danh mục hàng hóa xuất nhập khẩu Việt Nam vào tháng 12/2022.

Thực hiện thỏa thuận công nhận lẫn nhau về doanh nghiệp ưu tiên

Nhằm hướng đến mục tiêu củng cố an ninh chuỗi cung ứng và tăng cường lợi ích chung trong tạo thuận lợi thương mại của các bên tham gia, 10 nước thành viên ASEAN đã thông qua, ký kết Thỏa thuận công nhận lẫn nhau về DN ưu tiên trong ASEAN (AAMRA) và có hiệu lực từ ngày 19/9/2023. Đây là một trong những sáng kiến nổi bật của ASEAN. Thỏa thuận này không mang tính ràng buộc về pháp lý và việc thực hiện thỏa thuận sẽ phụ thuộc vào tình hình của từng nước theo lộ trình thống nhất.

Trên cơ sở tất cả 10 nước ASEAN đã thực hiện Chương trình DN ưu tiên (AEO), nhằm theo dõi và thúc đẩy việc triển khai sáng kiến, ASEAN đã thành lập Tiểu nhóm làm việc về DN ưu tiên (SWG-AAMRA) để thực hiện các công việc nghiên cứu, dự thảo thỏa thuận, đánh giá sự phù hợp pháp lý và thống nhất ý kiến giữa các quốc gia theo hướng tiệm cận với Khung tiêu chuẩn An ninh và Tạo thuận lợi thương mại toàn cầu (SAFE) của WCO.

Hiện nay, Hải quan Việt Nam đang trong quá trình hoàn thiện cơ sở pháp lý trong nước để chuyển sang giai đoạn thực hiện thí điểm theo lộ trình chung của ASEAN.

Sáng kiến hợp tác hải quan trong chống buôn lậu, gian lận thương mại

Cũng theo Vụ Hợp tác quốc tế, thời gian qua, ASEAN đã triển khai nhiều chương trình, sáng kiến về hợp tác hải quan trong đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại, đảm bảo an ninh chuỗi cung ứng. Theo đó, Hải quan Việt Nam đã tích cực tham gia và có đóng góp đáng ghi nhận vào kết quả chung về hoạt động kiểm soát của Hải quan ASEAN, trong đó nổi bật là Chiến dịch Con rồng Mêkông.

Đây là một sáng kiến về hoạt động chống buôn lậu do Hải quan Trung Quốc và Hải quan Việt Nam đồng khởi xướng với sự hỗ trợ điều phối của Văn phòng tình báo khu vực châu Á – Thái Bình Dương (WCO-RILO AP) và Cơ quan phòng chống ma túy và tội phạm Liên hợp quốc (UNODC). Chiến dịch đánh dấu điểm nhấn của Hải quan Việt Nam trong việc chủ động hội nhập, hợp tác tăng cường kiểm soát chống buôn lậu và tội phạm xuyên quốc gia trong khu vực và toàn cầu. Hải quan Việt Nam đóng vai trò là thành viên của nhóm điều phối (OCU) trong toàn bộ Chiến dịch.

Chiến dịch là một chuỗi hoạt động chung của Hải quan tại khu vực châu Á và Thái Bình Dương được bắt đầu từ năm 2018 và đến tháng 11/2023 đã tiến hành được 5 giai đoạn (mỗi giai đoạn kéo dài khoảng 5 tháng). Giai đoạn thứ 5 gần nhất, có sự tham gia của 25 cơ quan Hải quan, các cơ quan thực thi pháp luật và tổ chức quốc tế. Tổng số vụ bắt giữ của Chiến dịch được các thành viên báo cáo qua 5 giai đoạn là 4.535 vụ ma túy và động thực vật hoang dã CITES, tang vật thu giữ gồm: 55.200 kg (55,2 tấn ma túy), 108.000 kg (108 tấn) tiền chất, 157.000 kg (157 tấn) gỗ và 4.479 sản phẩm từ động, thực vật hoang dã.

Điển hình, qua 5 giai đoạn, Hải quan Việt Nam đã tham gia xây dựng và phổ biến 115 cảnh báo và 5 báo cáo tổng kết đánh giá hoạt động triển khai các giai đoạn của chiến dịch cho toàn bộ các thành viên. Riêng trong Chiến dịch giai đoạn V, Hải quan Việt Nam và các đơn vị phối hợp đã cập nhật tổng số 123 vụ việc bắt giữ ma túy và động, thực vật hoang dã. Tháng 4/2024 vừa qua, Hải quan Việt Nam đã chủ trì tổ chức Hội nghị khởi động Chiến dịch Con rồng Mêkông giai đoạn VI tại Việt Nam.