Hai nút thắt trọng yếu trong tiến trình nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam

Xin ông cho biết TTCK Việt Nam còn cần điều kiện gì để đáp ứng các tiêu chí nâng hạng?

Về đánh giá của các tổ chức nâng hạng đối với TTCK Việt Nam, chúng tôi nhìn nhận trên khía cạnh của hai tổ chức MSCI và FTSE Russell. Hai tổ chức này có những tiêu chí đồng nhất nhưng cũng có một số tiêu chí khác nhau về mức độ đánh giá.

Về cơ bản, hai tổ chức này đều dựa trên 2 nhóm tiêu chí là định tính và định lượng. Tiêu chí định lượng chủ yếu liên quan đến quy mô của thị trường, quy mô của từng DN và quy mô của một số DN lớn là những DN trọng tâm trong rổ chỉ số của các tổ chức này, và đều đã được nêu rõ ràng trên website và công bố thông tin của hai tổ chức này.

Đối với thị trường Việt Nam, cơ bản các tiêu chí định lượng Việt Nam đã đáp ứng. Nhưng điều quan trọng nhất là tiêu chí định tính liên quan đến chính sách và trải nghiệm của các nhà đầu tư với 12 tiêu chí cụ thể. Nghiên cứu cho thấy, để TTCK Việt Nam được nâng hạng hiện có hai tiêu chí trọng tâm cần tiếp tục nghiên cứu để có giải pháp là yêu cầu ký quỹ trước giao dịch và tỷ lệ sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài (NĐTNN) trên TTCK Việt Nam.

Ông có thể làm rõ hơn về hai nút thắt lớn nhất trong tiến trình nâng hạng TTCK?

Như tôi đã nói, hai vấn đề mang tính trọng yếu dưới cách nhìn của MSCI và FTSE Russell là ký quỹ trước giao dịch và tỷ lệ sở hữu của NĐTNN.

Đối với ký quỹ trước giao dịch, bản chất của vấn đề là tiền và chứng khoán được chuyển giao đồng thời, nghĩa là người mua phải có đầy đủ tiền trước khi đặt lệnh giao dịch. Điểm mấu chốt mà nhà đầu tư quan ngại là tiền phải chuyển vào Việt Nam 100% trước khi đặt lệnh giao dịch chứ không phải là chuyển vào thời điểm phải thanh toán. Và chuyển tiền vào thị trường Việt Nam trước khi đặt lệnh giao dịch được hiểu rằng có thể lệnh được khớp hoặc có thể không. Nếu lệnh không được khớp thì tiền lại phải chuyển ra, điều này liên quan đến việc mất cơ hội đầu tư khác trên thị trường, liên quan đến chuyển đổi đồng tiền, đến ngoại hối, chênh lệch tỷ giá cũng như khoảng thời gian mất đi để thực hiện những thủ tục này.

Thứ hai là tỷ lệ sở hữu của NĐTNN. NĐTNN đều mong muốn tỷ lệ sở hữu của họ trên thị trường được nới rộng hơn, có nhiều cơ hội hơn cho NĐTNN được đầu tư vào các DN chưa niêm yết cũng như đã niêm yết. Bên cạnh đó, họ cần phải có thông tin về giới hạn sở hữu của NĐTNN tại một DN cụ thể khi họ đầu tư vào. Hiện DN Việt Nam đăng ký kinh doanh quá nhiều ngành nghề và quy định tỷ lệ sở hữu của NĐTNN của các ngành nghề khác nhau, NĐTNN rất khó xác định DN đang chính thức hoạt động trong ngành nghề nào. Đồng thời, NĐTNN muốn tiếp cận những thông tin này bằng tiếng Anh. Các NĐTNN cũng mong muốn tham gia vào những DN có khả năng tăng trưởng là các DN đã niêm yết và đã có những NĐTNN khác đầu tư vào. Họ cũng cần có kênh thông tin để biết được những NĐTNN nào trong DN đó đang muốn giảm tỷ lệ sở hữu của mình để các nhà đầu tư mới tham gia.

Đó là hai nội dung trọng yếu trong việc đánh giá nâng hạng TTCK Việt Nam từ thị trường cận biên lên thị trường mới nổi. Nếu hai vấn đề quan ngại này có giải pháp tháo gỡ cụ thể thì nhà đầu tư cũng nhìn nhận cơ hội đầu tư và so sánh giữa các thị trường. Hiện nay, nhìn nhận trên khía cạnh của thị trường cận biên thì quy mô thị trường Việt Nam khá lớn và ở vị trí cao, xấp xỉ với thị trường mới nổi. Điều đó chứng tỏ nhà đầu tư rất kỳ vọng vào thị trường Việt Nam. Các nhà đầu tư mới cũng muốn tham gia đầu tư vào TTCK Việt Nam, do đó cần phải thêm một nấc nữa là nâng hạng lên thị trường mới nổi và phải có giải pháp cho 2 nội dung chính là ký quỹ trước giao dịch và tỷ lệ sở hữu của NĐTNN minh bạch trên thị trường.

Về giải pháp liên quan đến ký quỹ giao dịch, chúng tôi đang nghiên cứu những giải pháp phù hợp với điều kiện Việt Nam theo hướng bỏ yêu cầu phải kiểm tra tài khoản, số dư tài khoản của nhà đầu tư trước khi đặt lệnh giao dịch, bỏ yêu cầu ký quỹ trước giao dịch. Chúng tôi cũng sẽ làm việc với Bộ KH&ĐT về việc công bố thông tin về tỷ lệ sở hữu của NĐTNN để nhà đầu tư dễ dàng tiếp cận.

Đối với DN niêm yết, chúng tôi yêu cầu DN phải công bố thông tin tỷ lệ sở hữu NĐTNN của DN mình, ngành nghề cụ thể mà DN đang hoạt động để xác định tỷ lệ sở hữu, trong đó yêu cầu DN nên tập trung vào hoạt động kinh doanh cốt lõi. DN phải công bố thông tin tập trung tại Sở GDCK để tạo điều kiện thuận lợi cho NĐTNN tiếp cận.

Để nâng hạng TTCK, ngoài UBCKNN còn cần có sự tham gia của nhiều cơ quan liên quan khác. Vậy giải pháp tổng thể để TTCK Việt Nam sớm được nâng hạng là gì thưa ông?

Để nâng hạng TTCK thì nỗ lực của một cơ quan quản lý là không đủ, bởi NĐTNN nhìn vào thị trường với nhiều khía cạnh khác nhau. Và hai vấn đề lớn cần tháo gỡ như tôi đã trao đổi ở trên cũng liên quan đến các bộ, ngành khác.

Đơn cử, vấn đề tỷ lệ sở hữu của NĐTNN liên quan đến Bộ KH&ĐT về công bố thông tin (bằng tiếng Anh) về tỷ lệ sở hữu của NĐTNN trong các ngành nghề cụ thể. Chúng tôi rất mong muốn có sự tham gia của Bộ KH&ĐT về vấn đề này để NĐTNN được tiếp cận và cũng để chính DN Việt Nam xác định được tỷ lệ sở hữu của NĐTNN trong DN mình.

Liên quan đến yêu cầu ký quỹ của NĐTNN khi tham gia thị trường, đối với NĐTNN là các quỹ đầu tư lớn phải chuyển đổi ngoại tệ sang đồng Việt Nam để tham gia đầu tư, họ rất quan tâm đến thị trường ngoại hối của Việt Nam cũng như những công cụ phòng ngừa rủi ro ngoại hối được phát hành trên thị trường để bảo đảm rằng họ có công cụ sẵn sàng cho việc chuyển đổi đồng ngoại tệ sang đồng Việt Nam và ngược lại khi họ rút vốn ra khỏi Việt Nam một cách thuận lợi, giảm thiểu chi phí.

Bên cạnh đó, liên quan đến vai trò của các ngân hàng lưu ký tham gia trên TTCK với vai trò là người quản lý và nắm giữ tài sản của NĐTNN theo sự ủy thác của NĐTNN, các ngân hàng này đóng vai trò là tổ chức cung cấp dịch vụ về quản lý tài sản, đảm bảo tài sản cũng như lưu ký tài sản của NĐTNN trên thị trường trong lĩnh vực chứng khoán. Do đó, cần sự phối hợp của Ngân hàng Nhà nước trong việc nghiên cứu những chính sách phù hợp, tạo thuận lợi cho NĐTNN tham gia, cụ thể ở đây là các ngân hàng lưu ký nước ngoài, tổ chức cung cấp dịch vụ chứng khoán của nước ngoài. Cùng với đó cũng có các ngân hàng lưu ký là ngân hàng Việt Nam, các ngân hàng thương mại tham gia vào hoạt động thanh toán bù trừ trên TTCK cho các NĐTNN.

Việc nâng hạng sẽ có tác động như thế nào đến TTCK nói riêng và nền kinh tế Việt Nam nói chung, thưa ông?

Việc nâng hạng TTCK tác động rất lớn đối với TTCK và nền kinh tế. Trước hết, theo đánh giá của Ngân hàng thế giới về quy mô nguồn vốn thụ động trên TTCK thế giới đổ vào thị trường mới nổi, nếu Việt Nam được nâng hạng thì quy mô thị trường trong 5 năm có thể lên đến 7-7,5 tỷ USD, và quy mô sẽ được tăng dần khi nhà đầu tư có sự quan tâm hơn trên thị trường.

Thứ hai, nâng hạng sẽ tạo thuận lợi cho việc đánh giá đúng giá trị của DN, giá trị của cổ phiếu vì sự tham gia của rất nhiều các nhà đầu tư sẽ đánh giá được giá trị thực chất của giá cổ phiếu.

Thứ ba, cơ sở nhà đầu tư sẽ có sự thay đổi. Hiện nay các nhà đầu tư chứng khoán Việt Nam đa số là nhà đầu tư nhỏ lẻ. Với sự tham gia thị trường của các quỹ lớn thì số lượng nhà đầu tư tổ chức tăng sẽ tạo thuận lợi cho việc cơ cấu lại cơ sở nhà đầu tư, tăng tính ổn định cùa thị trường cũng như của nhà đầu tư, tránh sự tác động về mặt tâm lý.

Thứ tư, nếu được nâng hạng thì danh tiếng của thị trường vốn Việt Nam cũng sẽ thay đổi vì trên bản đồ thị trường vốn thế giới có hiện diện của TTCK Việt Nam trên thị trường mới nổi.

Thứ năm, nâng hạng TTCK chính là sự phản ánh cho sự phát triển của nền kinh tế và sẽ là một phần hỗ trợ cho hoạt động của DN, hỗ trợ cho nền kinh tế.

Trân trọng cảm ơn ông!