Giảm rủi ro phòng vệ thương mại nhắm vào ngành sản xuất pin năng lượng mặt trời

Ảnh minh hoạ.

Không loại trừ hàng kim ngạch nhỏ

Tại tọa đàm “Phòng vệ thương mại: Góc nhìn từ các vụ việc điều tra với ngành hàng tấm pin năng lượng mặt trời”, do Tạp chí Công Thương tổ chức vừa qua, theo bà Nguyễn Yến Ngọc, Trưởng phòng Xử lý Phòng vệ thương mại nước ngoài, Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương), năm 2024 tiếp tục chứng kiến xuất khẩu của Việt Nam trên đà tăng trưởng, do đó các mặt hàng của Việt Nam cũng phải đối mặt với xu hướng bảo hộ của các nước nhiều hơn trong đó có xu hướng áp dụng phòng vệ thương mại. Điều này đặt ra thách thức lớn cho các doanh nghiệp xuất khẩu.

Hiện có 25 thị trường tiến hành điều tra phòng vệ thương mại đối với hàng xuất khẩu của Việt Nam với tổng số 273 vụ việc. Chỉ tính riêng năm 2024 là 29 vụ việc, đây là con số cao thứ 2 trong lịch sử và chỉ thấp hơn năm 2020 là 39 vụ việc.

Nếu như trước đây chỉ những mặt hàng có kim ngạch xuất khẩu lớn hay các mặt hàng công nghiệp có tính cạnh tranh mạnh với các nước trên thế giới mới có nguy cơ bị điều tra phòng vệ thương mại thì trong năm 2024 đã chứng kiến xu hướng khác, kể cả các mặt hàng có kim ngạch xuất khẩu thấp, nhỏ như ngành đĩa giấy chỉ có 9 triệu USD cũng bị điều tra phòng vệ thương mại.

Theo thống kê của Cục phòng vệ thương mại, mặt hàng pin năng lượng mặt trời của Việt Nam đã bị 3 nước tiến hành điều tra các biện pháp phòng vệ thương mại. Cụ thể, Ấn Độ điều tra về biện pháp chống bán phá giá năm 2021 tuy nhiên sau đó bên nguyên đơn đã rút đơn và chấm dứt vụ việc đó.

Tiếp theo, Thổ Nhĩ Kỳ đã tiến hành điều tra chống lẩn tránh phòng vệ thương mại với biện pháp chống bán phá giá vào năm 2023 và kết quả là tất cả doanh nghiệp hợp tác trong vụ việc đều được mức thuế 0%.

Đáng chú ý, Hoa Kỳ là nước đã tiến hành điều tra 3 biện pháp phòng vệ thương mại với Việt Nam là chống bán phá giá, chống trợ cấp và tự vệ sau đó tiến hành điều tra mở rộng của các biện pháp trên là điều tra chống lẩn tránh về chống bán phá giá và chống trợ cấp.

Ở góc độ địa phương, ông Phạm Công Toản, Phó Giám đốc Sở Công Thương Bắc Giang cho biết, trên địa bàn tỉnh Bắc Giang hiện có 14 doanh nghiệp FDI đầu tư sản xuất pin năng lượng mặt trời, với số vốn giải ngân khoảng hơn 2 tỷ USD.

Riêng năm 2023, ngành hàng tấm pin năng lượng mặt trời đóng góp hơn 7 tỷ USD cho tổng giá trị sản xuất công nghiệp của tỉnh Bắc Giang. Tuy nhiên, đến năm 2024 đã giảm xuống chỉ còn khoảng 4-5 tỷ USD.

Chỉ ra nguyên nhân, theo ông Phạm Công Toản, từ năm 2021 đến nay, địa phương gặp rất nhiều khó khăn trong các vụ việc phòng vệ thương mại. Theo đó, các doanh nghiệp sản xuất tấm pin năng lượng mặt trời tại tỉnh Bắc Giang đã có sự sụt giảm rõ rệt, có doanh nghiệp giảm đến trên 50% sản lượng.

“Một phần nguyên nhân là do nhận thức về phòng vệ thương mại của một số doanh nghiệp còn chưa cao, trong khi công ty tại Bắc Giang chỉ sản xuất, mọi quyết định phải báo cáo về công ty mẹ ở nước ngoài, vì vậy, mỗi lần trao đổi hết sức khó khăn”, ông Phạm Công Toản nêu thực tế.

Sẵn sàng đối phó với phòng vệ thương mại

Ở góc độ thị trường, theo ông Đỗ Ngọc Hưng, Tham tán thương mại Hoa Kỳ cho biết, thống kê đến thời điểm hiện nay, Hoa Kỳ áp dụng cũng như khởi xướng điều tra 70 vụ việc, riêng từ đầu năm 2024 đến nay, Hoa Kỳ đã tiến hành triển khai 10 vụ việc phòng vệ thương mại. Các mặt hàng bị điều tra cũng rất đa dạng, từ các mặt hàng nông nghiệp cho đến các mặt hàng công nghiệp.

Nguyên nhân là do thâm hụt thương mại của Hoa Kỳ rất lớn, do vậy ảnh hưởng cạnh tranh trực tiếp đối với doanh nghiệp cũng như ngành sản xuất nội địa của Hoa Kỳ. Tiếp đến là hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam cũng dần chiếm lĩnh được thị trường, với giá cả cạnh tranh đã gây áp lực đối với ngành sản xuất trong nước của Hoa Kỳ.

Bên cạnh đó, các biện pháp thuế quan của Hoa Kỳ khiến cho chuỗi cung ứng bị thay đổi, cộng thêm chính sách bảo hộ ngày càng tăng, khiến cho các vụ việc phòng vệ thương mại nói chung, cũng như các vụ việc phòng vệ thương mại áp dụng với Việt Nam là một trong ba quốc gia có tạm giữ thương mại lớn nhất đối với Hoa Kỳ ngày càng gia tăng trong thời gian vừa qua.

Trong khi đó, pin năng lượng mặt trời là mặt hàng xuất khẩu khá hiếm ở Việt Nam có liên quan đến tất cả các biện pháp phòng vệ thương mại do Hoa Kỳ áp dụng.

Đáng chú ý, sự cạnh tranh tấm pin năng lượng mặt trời trên thị trường Hoa Kỳ rất gay gắt. Vì vậy, ông Đỗ Ngọc Hưng, Tham tán thương mại Hoa Kỳ cho rằng để hạn chế những rủi ro trong tương lai, doanh nghiệp phải tiếp tục phối hợp chặt chẽ với cả cơ quan quản lý trong nước của Việt Nam cũng như các cơ quan điều tra của Hoa Kỳ trong quá trình diễn ra các vụ việc về phòng vệ thương mại.

Việc phải đối mặt với các vụ việc phòng vệ thương mại đã gây khó khăn lớn cho ngành sản xuất pin năng lượng mặt trời trong nước. Do đó, các chuyên gia khuyến nghị, doanh nghiệp chủ động chuyển đổi sản xuất và ứng phó với các vụ kiện phòng vệ thương mại, nhằm giảm rủi ro và tăng lợi thế cho hàng hóa xuất khẩu.

Bộ Công Thương sẽ tiếp tục duy trì cảnh báo sớm các mặt hàng có nguy cơ bị điều tra phòng vệ thương mại bên cạnh việc hỗ trợ doanh nghiệp, địa phương đào tạo, nâng cao năng lực phòng vệ thương mại.

Cùng với đó, cơ quan chức năng hỗ trợ doanh nghiệp khi xảy ra các vụ việc phòng vệ thương mại, bảo vệ lợi ích của các ngành sản xuất trong nước trước các cáo buộc thiếu chính xác.