Giải quyết những rủi ro của bảo hiểm liên kết ngân hàng

Hoạt động bancassurance tại Việt Nam đã phát triển một cách mạnh mẽ.

Bancassurance phát triển ngày một rộng rãi

Theo bà Phạm Thu Phương, Phó cục trưởng Cục Quản lý, giám sát bảo hiểm (Bộ Tài chính) cho biết, kể từ năm 2000, hệ thống chính sách pháp luật về bảo hiểm đã được ban hành một cách đầy đủ, đồng bộ từ Luật Kinh doanh bảo hiểm đến hệ thống nghị định, thông tư. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng cho sự phát triển của các doanh nghiệp bảo hiểm, chủ động triển khai kinh doanh, trong đó có hoạt động kinh doanh liên kết với ngân hàng. Luật Tổ chức tín dụng năm 2004 và 2010 đã cho phép các ngân hàng thành lập các công ty độc lập kinh doanh bảo hiểm, do vậy sự liên kết hoạt động giữa bảo hiểm và ngân hàng có cơ sở phát triển chính thức và thêm nhiều hình thức hợp tác.

Có thể thấy, bảo hiểm liên kết ngân hàng - bancassurance được triển khai rộng rãi tại các nước tiên tiến trên thế giới, mang lại trên 60% doanh thu phí bảo hiểm nhân thọ của mỗi quốc gia.

Chia sẻ tại Hội thảo, TS. Cấn Văn Lực, Chuyên gia kinh tế, Thành viên Hội đồng Tư vấn Chính sách tài chính – tiền tệ Quốc gia cho biết, bancassurance là mối “lương duyên” ba bên cùng có lợi đã và đang phát triẻn tương đối tích cực, nhất là trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19. Về phía ngân hàng, nó mang tới một nguồn thu ngoài lãi đáng kể, cải thiện cơ cấu thu nhập; giúp đa dạng hóa hoạt động kinh doanh; giảm bớt rủi ro tín dụng; tăng nguồn vốn huy động của ngân hàng từ phía đối tác bảo hiểm; tăng năng suất hoạt động của nhân viên ngân hàng… Về phía công ty bảo hiểm, họ được sử dụng hệ thống phân phối rộng lớn sẵn có của ngân hàng, giúp tiết kiệm chi phí xây dựng mạng lưới riêng; có cơ hội tiếp cận với nền khách hàng của các ngân hàng; tận dụng uy tín, thương hiệu, sự tin cậy của khách hàng đối với ngân hàng; gia tăng thị phần, doanh thu… Với khách hàng, khách hàng có thể được đáp ứng nhu cầu ngày càng đa dạng, nhất là trong bối cảnh thu nhập tăng, rủi ro – bất định tăng.

Tại Việt Nam, trong giai đoạn vừa qua, hoạt động bancassurance tại Việt Nam đã phát triển một cách mạnh mẽ. Theo thống kê của Hiệp hội bảo hiểm, cả doanh thu và tỷ trọng thu nhập từ bancassurance của doanh nghiệp bảo hiểm ngày một tăng lên, từ 65 nghìn tỷ (chiếm 7,8% doanh thu phí bảo hiểm) năm 2017, lên tới 130 nghìn tỷ (chiếm 18,9%) năm 2020. Đến năm 2021, doanh thu phí bảo hiểm qua kênh bancassurance đã chiếm khoảng 39% tổng doanh thu khai thác mới. Trong 6 tháng đầu năm 2022, thị trường bancassurance tăng trưởng 23% theo báo cáo của Bộ Tài chính.

Về phía các ngân hàng, hoạt động bancassurance đã đóng góp hàng nghìn tỷ đồng vào lợi nhuận trong năm 2021, trong đó điển hình như: VIB đạt gần 1.700 tỷ đồng phí dịch vụ bảo hiểm trong năm 2021, chiếm hơn 11% tổng thu nhập hoạt động nhờ thương vụ hợp tác với Prudential; TCB đạt 1.600 tỷ đồng, tăng 88,4% so với năm 2020 nhờ đẩy mạnh hợp tác với Manulife; ACB đạt 1.300 tỷ đồng qua hợp tác với Sunlife…

Bà Phạm Thu Phương nhận định, kênh bancassurance ra đời đã tăng khả năng phát triển và tạo ra nhiều phân đoạn khách hàng mà trước đó các doanh nghiệp bảo hiểm chưa tiếp cận được do hạn chế về mạng lưới như tại các vùng sâu, vùng xa, khu vực thưa dân…

Nâng cao nhận thức cho khách hàng

Tại diễn đàn, bên cạnh những lợi ích mà bancassurance mang lại, ông Cấn Văn lực cũng chỉ ra một số rủi ro và bất cập của loại hình này. Theo đó, thứ nhất là chất lượng tư vấn chưa cao do thực trạng hiện nay nhiều cán bộ tư vấn chưa hiểu hết những đặc tính kỹ thuật phức tạp của sản phẩm bảo hiểm cũng như mức độ ưu tiên công việc khác nhau.

Thứ hai là rủi ro đạo đức nghề nghiệp có thể xảy ra (ở một số nơi, một số trường hợp xảy ra hiện tượng gượng ép, xung đột lợi ích và tính hiệu quả khi tổ chức tín dụng phân phối sản phẩm bảo hiểm…).

Thứ ba là rủi ro lan truyền (có tính hệ thống), tức là việc xảy ra rủi ro tại 1 công ty bảo hiểm có thể ảnh hưởng đến ngân hàng thương mại với tư cách là đại lý hay đối tác hay cổ đông chiến lược hay công ty mẹ, và ngược lại.

Thứ tư là thông tin, dữ liệu còn thiếu trong khi quy định về cho phép chia sẻ thông tin, dữ liệu, công nhận kết quả thẩm định chưa có.

Bà Phạm Thu Phương cũng cho rằng kênh bancassurance thời gian qua phát triển khá nóng. Có tình trạng nhân viên ngân hàng tư vấn không đầy đủ khiến khách hàng có hiểu nhầm về các sản phẩm bảo hiểm.

Về công tác quản lý, hiện nay đã có những quy định riêng dành cho bancassurance như về quyền và lợi ích hợp pháp của người tham gia bảo hiểm trên cơ sở tự nguyện, đúng nhu cầu và nghiêm cấm việc lợi dụng quyền hạn, trách nhiệm để lôi kéo ép buộc tham gia bảo hiểm. Các tổ chức tín dụng cũng có trách nhiêm phải giải thích đầy đủ các sản phẩm bảo hiểm. Đặc biệt, theo quy định hiện nay, các doanh nghiệp bảo hiểm cũng phải chịu trách nhiệm toàn bộ đối với sản phẩm được bán ra bởi các đại lý, tổ chức bán ra, trong đó có cả các ngân hàng.

Ông Cấn Văn Lực kiến nghị, để hạn chế bất cập, rủi ro cho khách hàng cần tiếp tục hoàn thiện hành lang pháp lý, nhất là nghiệp vụ bancassurance (trong cả lĩnh vực bảo hiểm nhân thọ và phi nhân thọ), quy định rõ quyền lợi, nghĩa vụ và trách nhiệm của các bên liên quan. Đồng thời, có quy định cho phép cơ chế chia sẻ thông tin, dữ liệu, công nhận kết quả thẩm định, e-KYC, cũng như qui định về bảo mật, bảo vệ thông tin, dữ liệu khách hàng trong trường hợp này.

Cùng với đó, các ngân hàng thương mại và công ty bảo hiểm cần đầu tư nhiều hơn cho việc đào tạo cán bộ về đạo đức nghề nghiệp, kỹ năng giao tiếp, thuyết phục để tránh gây hiểu nhầm, khiến khách hàng cảm thấy không hài lòng hay bị ép buộc mua sản phẩm bảo hiểm. Bên cạnh đó, cũng cần tổ chức các khóa đào tạo nâng cao nghiệp vụ bảo hiểm cho cán bộ ngân hàng. Ngoài ra, cũng cần lưu ý vấn đề bảo mật thông tin khách hàng.

Ngân hàng thương mại và công ty bảo hiểm cũng cần phối hợp xây dựng các sản phẩm bảo hiểm chuyên biệt, phù hợp với kênh bán qua ngân hàng, nhằm tránh sự cạnh tranh giữa các ngân hàng và các doanh nghiệp bảo hiểm, sản phẩm phải đáp ứng được nhu cầu của cả ngân hàng và khách hàng (thí dụ như sản phẩm bảo hiểm được sử dụng làm tài sản thế chấp cho khách hàng khi vay vốn tại ngân hàng…)

Đặc biệt cân đẩy mạnh cấu phần giáo dục tài chính trong kế hoạch tài chính toàn diện, để khách hàng nhận thức được sự cần thiết của các sản phẩm bảo hiểm, hiểu biết về các sản phẩm bảo hiểm.

Tại Việt Nam, bancassurance đã có khá lâu nhưng chỉ khi Bộ Tài chính và Ngân hàng Nhà nước ban hành Thông tư liên tịch số 86/2014/TTLT-BTC- NHNNVN ngày 2/7/2014 về hướng dẫn hoạt động đại lý bảo hiểm của tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài cho doanh nghiệp bảo hiểm nhân thọ thì hình thức phân phối sản phẩm bảo hiểm này mới được pháp luật bảo vệ, tạo điều kiện phát triển.