Giải bài toán cân đối ngân sách bền vững, hiệu quả

Bộ trưởng Bộ Tài chính thường xuyên có những buổi làm việc với các địa phương để cùng các tỉnh, thành phố tháo gỡ kịp thời vướng mắc, khó khăn, thúc đẩy sản xuất kinh doanh, hỗ trợ công tác thu NSNN. Ảnh:

Huy động tốt hơn từ địa phương

Những năm gần đây, do đi đúng hướng trong thực hiện tái cơ cấu nguồn thu ngân sách nhà nước (NSNN) nên nhiều địa phương sau nhiều năm khó khăn đã vượt thu ngân sách ở mức cao và đặt mục tiêu sẽ có khả năng tự chủ, tự cân đối được ngân sách.

Cơ cấu thu ngân sách của Việt Nam đang ngày càng bền vững, phù hợp với sự phát triển của nền kinh tế và quá trình hội nhập. Cơ cấu thu NSNN đã được cải thiện theo hướng tích cực, đảm bảo tính ổn định, bền vững. Thu từ khu vực sản xuất, kinh doanh trong nước đã tăng dần qua các năm và ngày càng chiếm tỷ trọng cao trong tổng thu NSNN.

Theo thống kê của Bộ Tài chính, tỷ trọng thu nội địa tăng dần từ mức khoảng 68% bình quân giai đoạn 2011 - 2015 lên trên 82% năm 2019. Tổng thu 5 năm (2016 - 2020) ước đạt kế hoạch là 6,8 triệu tỷ đồng với tỷ trọng thu nội địa dự kiến đến năm 2020 đạt gần 84% trong tổng thu. Việc chuyển dịch cơ cấu thu cũng có nguyên nhân từ hội nhập quốc tế sâu rộng, thông qua việc thực hiện các hiệp định thương mại tự do song phương và đa phương.

Những năm qua, do thu từ dầu thô và xuất nhập khẩu giảm nhanh, dự toán năm 2020 thu từ dầu thô chiếm 2,3% tổng thu NSNN; thu cân đối từ hoạt động xuất nhập khẩu chiếm 13,8% và thu từ tiền sử dụng đất chiếm 6% nên dự toán thu hàng năm tập trung vào ba khu vực kinh tế chiếm tỷ trọng lớn nhất trong tổng thu NSNN. Dự toán năm 2020, ba khu vực kinh tế này chiếm 45% tổng thu ngân sách và cũng tập trung vào các địa phương trọng điểm kinh tế.

Nhờ chủ động điều hành tốt chính sách tài khóa, cân đối thu – chi NSNN đã được cải thiện hơn. Trong 4 năm gần đây, Bộ Tài chính liên tục vượt thu ở mức cao. 63/63 tỉnh, thành phố vượt dự toán thu NSNN trên địa bàn; 60/63 tỉnh, thành phố đạt và vượt dự toán thu ngân sách địa phương. Kết quả này đã được Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đánh giá là nổi bật nhất trong năm qua của ngành Tài chính. Thu NSNN vượt dự toán cả Trung ương và địa phương, góp phần tạo nguồn lực cho NSNN.

Cũng về cơ cấu thu, trong những năm gần đây, cùng với sự phát triển nhanh và khá đồng đều của nền kinh tế, ngày càng có nhiều địa phương tự chủ, tự cân đối được NSNN và có đóng góp về cho ngân sách Trung ương. Điều này có thể thấy rõ thông qua sự tăng trưởng của số lượng địa phương điều tiết. Giai đoạn 2007 - 2010, chỉ có 11 địa phương có điều tiết về ngân sách Trung ương nhưng đến giai đoạn 2011 - 2016 có 13 địa phương điều tiết về Trung ương. Đến giai đoạn 2017 - 2020, đã có 16 địa phương điều tiết về ngân sách Trung ương.

Theo ông Võ Thành Hưng – Vụ trưởng Vụ NSNN, Bộ Tài chính, việc nhiều địa phương cân đối được ngân sách đã đóng góp tích cực cho tính bền vững của NSNN và hỗ trợ cho ngân sách Trung ương. Mỗi địa phương khi tự chủ được NSNN và có điều tiết về cho ngân sách Trung ương sẽ củng cố thêm tiềm lực cho ngân sách Trung ương, đặc biệt trong điều kiện các khoản thu của ngân sách Trung ương như dầu thô, xuất nhập khẩu có xu hướng giảm. Khi ngân sách Trung ương được củng cố sẽ có thêm nguồn lực hỗ trợ địa phương khác khó khăn hơn, đồng thời, tăng tích lũy cho đầu tư phát triển, qua đó, giảm bội chi và giảm nợ công.

Tạo nguồn lực cho thu ngân sách

Hiện nay, Bộ Tài chính cũng đang rà soát, tính toán để có thêm các địa phương có điều tiết thu về ngân sách Trung ương. Tuy nhiên, việc này phụ thuộc vào mức độ phát triển kinh tế của các địa phương năm 2020 cũng như trong thời gian tới. Bộ Tài chính cũng sẽ phối hợp với Bộ Kế hoạch và Đầu tư rà soát lại các định mức chi tiêu để xây dựng định mức phân bổ NSNN giai đoạn 2020 - 2025. Tuy nhiên, theo ông Võ Thành Hưng, cũng phải căn cứ vào khả năng thu và nhiệm vụ chi của các địa phương để tính toán. “Trong thời gian tới, hy vọng sẽ có thêm địa phương tự chủ được ngân sách và có đóng góp về ngân sách Trung ương” - ông Hưng nói.

Thu ngân sách cả Trung ương và địa phương muốn bền vững phải dựa trên các nguồn thu bền vững. Qua việc đi thực tế tại các địa phương vào thời điểm cuối năm 2019 và đầu năm 2020, Bộ trưởng Bộ Tài chính Đinh Tiến Dũng đã bày tỏ quan ngại trước thực trạng vẫn còn nhiều địa phương tăng thu cao từ đất. Ở các buổi làm việc với địa phương, Bộ trưởng luôn đề nghị cấp ủy, chính quyền quan tâm, chỉ đạo các lực lượng chức năng trên địa bàn, phối hợp với cơ quan Thuế, Hải quan tăng cường quản lý thu ngân sách song song với hỗ trợ, tạo điều kiện để doanh nghiệp phát triển, tăng sức cạnh tranh cho nền kinh tế; quản lý chặt chẽ nguồn thu, chống chuyển giá, trốn thuế, gian lận thương mại…, phấn đấu tăng thu các khoản thu từ sản xuất kinh doanh.

Năm 2020 là năm cuối của thời kỳ ổn định ngân sách giai đoạn 2017 - 2020, có ý nghĩa quyết định trong việc thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội và tài chính 5 năm 2016 - 2020. Để đảm bảo kế hoạch đã đề ra, Bộ Tài chính đã đưa ra thông điệp trong năm 2020 sẽ đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực thuế, hải quan; cắt giảm, đơn giản hóa các điều kiện kinh doanh, hỗ trợ tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp. Các chính sách tài chính được xây dựng và điều chỉnh cũng sẽ đi theo định hướng đó để huy động hiệu quả mọi nguồn lực, phát huy thế mạnh, tháo gỡ khó khăn vướng mắc, tạo điều kiện cho doanh nghiệp phát triển, từ đó có nguồn thu lớn hơn, bền vững hơn.

Về giải pháp, Vụ trưởng Vụ NSNN cho hay, thời gian tới, Bộ Tài chính sẽ tiếp tục hoàn thiện hệ thống chính sách thu; nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý thu; đi đôi với cơ cấu lại thu NSNN hướng tới một hệ thống thu hỗ trợ tích cực cho tái cơ cấu kinh tế, chuyển đổi mô hình tăng trưởng, nâng cao sức cạnh tranh của doanh nghiệp, góp phần tạo dựng môi trường kinh doanh thuận lợi, minh bạch, từ đó tạo nguồn thu hợp lý, bền vững cho NSNN.