FTA Index giúp đo lường hiệu quả thực thi các FTA

Cụm cảng Cái Mép. Ảnh: TTXVN

Cần công cụ đo lường

Thực tiễn cho thấy, công tác thực thi và tận dụng các FTA còn chưa đồng đều giữa các địa phương. Chẳng hạn như tỷ lệ tận dụng ưu đãi còn hạn chế. Ở các địa phương, mặc dù sự quan tâm, hỗ trợ cho các doanh nghiệp tận dụng các FTA đã được cải thiện rõ rệt, tuy nhiên còn rất khiêm tốn. Đặc biệt là thiếu một cơ chế chi tiết, minh bạch, cụ thể và liên tục để đo lường kết quả thực thi FTA. Điều đó đòi hỏi cần có sự đo lường, đánh giá và những giải pháp mạnh mẽ hơn nữa từ các cơ quan quản lý thực thi FTA.

Năm 2022, Bộ Công Thương đã xây dựng Đề án bộ chỉ số đánh giá kết quả thực hiện các FTA (FTA Index). Hiện tại, FTA Index đang trong quá trình hoàn thiện và sẽ được công bố sớm nhất.

Bà Nguyễn Thị Lan Phương, Phó Trưởng phòng WTO và FTA, Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương) cho biết, đây là bộ chỉ số đánh giá kết quả thực thi FTA đầu tiên của Việt Nam. FTA Index sẽ đo lường các chỉ số về tuyên truyền, phổ biến thông tin của các địa phương; tiếp cận các văn bản quy phạm pháp luật của doanh nghiệp; việc tận dụng các FTA và hỗ trợ doanh nghiệp của địa phương… “Việc ra đời FTA Index là bước đầu tiên trong quá trình thúc đẩy việc tận dụng hiệu quả các FTA. Bảng xếp hạng sẽ là công cụ giúp các tỉnh, thành phố nhìn nhận, hoàn thiện hơn nữa”, bà Phương thông tin.

TS. Võ Trí Thành, Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược thương hiệu và cạnh tranh cho rằng, sự ra đời bộ chỉ số FTA Index rất thiết thực, bổ sung thêm cùng với các bộ chỉ số khác cho một bức tranh về quá trình phát triển, cải cách, thích ứng của các bên liên quan, nhất là doanh nghiệp trong bối cảnh mới.

“Các bên liên quan, không chỉ Trung ương, chính quyền địa phương mà còn các doanh nghiệp, những người chịu tác động của các chính sách, các cam kết quốc tế này sẽ thấy mình đã tận dụng được tốt chưa và cái chưa tốt nằm ở đâu. Bộ chỉ số này soi chiếu với các mục đích để các địa phương nhìn nhận lại, học hỏi các địa phương hoặc nơi khác, tạo ra chuyển biến tích cực, chuyển biến có ý nghĩa trong việc thực thi và mở cửa hội nhập. Tuy nhiên, bộ chỉ số không phải liều thuốc vạn năng để giải quyết được tất cả các vấn đề chúng ta vấp phải, nhưng sẽ giúp soi xét xem các bên liên quan cần cải thiện điều gì để tận dụng các FTA tốt hơn”, ông Võ Trí Thành đánh giá.

Đại diện địa phương, ông Nguyễn Thế Hiệp, Phó Giám đốc Sở Công Thương Hà Nội cho biết, thành phố đã triển khai nhiều chương trình hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng các FTA để gia tăng xuất khẩu. Trong 11 tháng năm 2024, kim ngạch xuất khẩu của thành phố Hà Nội đạt khoảng 17,5 tỷ USD, trong đó các thị trường xuất khẩu có tham gia FTA đều tăng trưởng cao so với năm 2023.

Tuy nhiên, quy mô, giá trị trong tỷ trọng kim ngạch xuất khẩu của thành phố Hà Nội vào các thị trường có FTA chưa lớn, chỉ từ 15% đến 30%. Do đó, FTA Index sẽ có tác động tích cực đối với Hà Nội, doanh nghiệp Hà Nội trong việc tận dụng các FTA đã ký. Do đó, FTA Index cần đảm bảo đầy đủ, toàn diện, đồng bộ, khả thi, dễ thực hiện cho các cơ quan quản lý, doanh nghiệp. Sự rõ ràng, minh bạch sẽ thúc đẩy, khuyến khích sáng tạo trong việc thực hiện các chỉ số.

Tạo động lực nâng cao hiệu quả thực thi các FTA

Ở góc độ chuyên gia tư vấn thực thi chính sách, ông Nguyễn Minh Khôi, Viện Tony Blair vì sự thay đổi toàn cầu (TBI) cho rằng, Chính phủ và các cơ quan bộ, ngành, địa phương đang cải thiện việc thực hiện các FTA để mang những lợi ích cho người dân, doanh nghiệp. Chỉ số rõ nhất phản ánh việc nỗ lực thực hiện hiệp định thương mại tự do của Việt Nam là mức độ tận dụng các hiệp định FTA ở Việt Nam. Nếu như năm 2023 mức độ tận dụng của Việt Nam khoảng độ 33%, sang năm 2024 khoảng hơn 37%.

Theo ông Nguyễn Minh Khôi, việc xây dựng chỉ số FTA Index là một điều rất mới và khác biệt so với kinh nghiệm quốc tế. Điều này vừa có bất lợi vừa phản ánh lợi thế. Đó là rất ít kinh nghiệm quốc tế để học hỏi, để có thể ứng dụng vào trong bối cảnh Việt Nam. Tuy nhiên, cũng có lợi thế là chúng ta đang đi trước, tiếp cận chủ động và sáng tạo.

Đại diện Vụ Chính sách thương mại đa biên chia sẻ mong muốn xây dựng được một hệ thống phần mềm đồng bộ có thể tính toán FTA Index một cách nhanh chóng, rút ngắn được thời gian và kết nối với Cổng thông tin điện tử về các FTA.

“Trong thời gian tới, chúng tôi sẽ phải hoàn thiện bộ chỉ số FTA Index để báo cáo lên Thủ tướng Chính phủ và đánh giá về tình hình thực thi của các địa phương. Đó mới chỉ là bước đầu tiên của quá trình xây dựng bộ chỉ số FTA Index. Chúng tôi kỳ vọng một thời gian nữa, FTA Index không phải chỉ là đo lường hàng năm mà sẽ tiến tới hàng quý hay là realtime (thời gian thực), từ đó sẽ giúp trung ương, các địa phương, các hiệp hội ngành hàng, doanh nghiệp hiệu chỉnh chính sách nhanh chóng hơn, đúng với nhu cầu của doanh nghiệp và người dân.