Đồng bộ cho phát triển kinh tế, phải gỡ vướng cho giải ngân đầu tư công

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Tạo

Ông đánh giá như thế nào về lộ trình giải ngân vốn đầu tư công trung hạn 2021-2025 Chính phủ đã và đang thực hiện?

- Đầu tư công luôn đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội. Giải ngân đầu tư công tốt sẽ giúp đồng bộ với phát triển kinh tế - xã hội.

Thời gian qua, cử tri hết sức phấn khởi trước sự chỉ đạo quyết liệt của Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và sự vào cuộc của các bộ, ngành, địa phương trong giải ngân vốn đầu tư công. Một số tuyến đường bộ cao tốc đã và đang được hoàn thành, đưa vào sử dụng theo đúng yêu cầu của các Nghị quyết của Quốc hội, nhất là dự án quan trọng của quốc gia, các dự án mang tính chất liên kết vùng. Trong đó, theo tôi, năm nay chúng ta đã giải ngân được tương đối với trục cao tốc Bắc – Nam phía Đông do các bộ, ngành đã có sự quyết liệt từ giải phóng mặt bằng, giải quyết nguồn nguyên vật liệu cho đến triển khai thi công nên công tác đầu tư công có sự chuyển mình tương đối tốt.

Mới đây, Chính phủ đã trình Quốc hội dự thảo Nghị quyết thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù về đầu tư xây dựng công trình giao thông đường bộ, trong đó có 8 dự án cao tốc quan trọng. Ngoài các địa phương được hưởng đặc thù thì các dự án cũng được hưởng cơ chế đặc thù về giải phóng mặt bằng, bố trí tái định cư, quyết định giá đất khi chuyển đổi, khai thác khoáng sản…

Vấn đề đáng lưu ý nhất hiện nay là cơ chế, thủ tục chuyển đổi mục đích sử dụng đất rừng, đất lúa còn thiếu và nhiều khó khăn. Chẳng hạn, dự án cao tốc Trường Sơn Đông với chiều dài gần 700 km vẫn còn một đoạn dài chỉ khoảng vài chục km đã được phân bổ 1.400 tỷ vốn đồng đầu tư công từ đầu năm 2021 nhưng đến nay mới chỉ giải ngân được mấy chục tỷ đồng. Công trình này đã được phê duyệt nhưng vướng trong chuyển đổi đất nên kéo dài, nhà đầu tư khó khăn khi phải áp dụng giữa Luật Bảo vệ và Phát triển rừng với Luật Lâm nghiệp, các quy định về trồng rừng thay thế…

Vì thế, những vướng mắc này cần cơ chế đặc thù, bởi thủ tục nếu vượt thẩm quyền của Chính phủ thì sẽ phải trình ra Quốc hội bàn luận, thời gian sẽ còn kéo dài hơn nữa. Nên việc Quốc hội dự kiến thông qua nghị quyết về chính sách đặc thù về đầu tư xây dựng công trình giao thông được các đại biểu Quốc hội kỳ vọng sẽ giúp giải ngân đầu tư công có kết quả tốt hơn trong những tháng cuối năm nay và sang năm 2024. Qua đó, kết thúc năm 2025 sẽ đạt được các tiêu chí về đầu tư công trung hạn, chẳng hạn như sẽ đạt được mục tiêu 600km đường cao tốc.

Theo ông, các chính sách về đầu tư công còn vấn đề nào gây vướng mắc không?

- Trong đầu tư công, việc sử dụng các phương thức đầu tư theo hình thức đối tác công tư (PPP) còn nhiều vướng mắc dù Luật PPP có hiệu lực kể từ năm 2021. Trong đó vẫn chưa tạo được cơ chế để thu hút nhà đầu tư vào các công trình hạ tầng, công trình trọng điểm. Luật PPP sửa đổi vào năm 2022 mới giải quyết được vấn đề về chia sẻ rủi ro, nhưng còn 2 vấn đề vẫn gây vướng lớn là tỷ lệ vốn góp và thủ tục hành chính.

Đáng quan tâm nhất là về thủ tục hành chính, nhà đầu tư muốn thực hiện đầu tư theo hình thức PPP phải làm thủ tục với 9 bộ, bình quân mỗi bộ mất 2-3 tháng thì nhà đầu tư rất ngại thực hiện. Chẳng hạn, đường cao tốc Dầu Giây – Liên Khương kết nối từ TPHCM lên Đà Lạt với hơn 700km, trong đó triển khai vốn đầu tư công trung hạn từ Tân Phú lên Bảo Lộc theo hình thức PPP là hơn 2.000 tỷ đồng nhưng dự án treo từ năm 2021 đến nay do vướng thủ tục hành chính về chuyển đổi mục đính sử dụng đất. Rõ ràng, doanh nghiệp thì lúc thịnh lúc suy, nhà đầu tư không thể ôm gói tiền vài nghìn tỷ đồng để chờ, bởi lúc quyết định đầu tư thì có thể tính toán được khả năng tài chính, tổ chức tín dụng đứng ra bảo lãnh… nhưng khi để lâu, gặp vướng mắc trong triển khai sẽ khiến nhà đầu tư ngại.

Ngoài ra, về cơ chế tỷ lệ vốn góp, hiện quy định tỷ lệ vốn nhà nước tham gia dự án PPP đường bộ không quá 50% tổng mức đầu tư của dự án, tuy nhiên, tại những địa phương có dư địa ngân sách tốt, cần phải nâng mức tỷ lệ này lên để huy động được các nguồn lực, giúp giải ngân tốt hơn.

Cùng với việc tháo gỡ vướng mắc, theo ông, đầu tư công trung hạn trong thời gian tới nên tập trung vào vấn đề thiết yếu nào của hoạt động kinh tế - xã hội?

- Địa phương nào giải ngân vốn đầu tư công tốt, xây dựng được những công trình giao thông trọng điểm thì sẽ có thêm dư địa cho tăng trưởng. Nhiều ý kiến cho rằng, giải ngân đầu tư công trung hạn nên tập trung cho đường sắt và cảng biển. Nhưng theo tôi, đầu tư đường sắt cũng phải mất vài năm, đầu tư cảng nước sâu có thể mất chục năm nên cần lấy ngắn nuôi dài thì loại hình cảng cạn cũng cần khuyến khích đầu tư công và nguồn lực đầu tư PPP.

Cảng cạn là một mắt xích quan trọng trong vận tải đa phương, góp phần giảm chi phí vận chuyển, giảm thời gian lưu hàng tại cảng. Hệ thống cảng cạn được phát triển nhằm tổ chức vận chuyển container một cách hợp lý, tăng hiệu quả hoạt động của dịch vụ logistics trên các hành lang vận tải biển, góp phần giảm ùn tắc giao thông tại cảng biển ở cửa khẩu quốc tế và các đô thị lớn.

Nhờ đó, hàng hóa vận chuyển từ cảng cạn xuống những cảng sâu để xuất khẩu sẽ có thời gian nhanh hơn, giúp thực hiện công tác hải quan và thủ tục thông quan gọn hơn. Hơn nữa, trong mô hình này, Nhà nước chỉ hỗ trợ đầu tư kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ, đường sắt kết nối đến chân hàng rào của cảng cạn và hoàn chỉnh môi trường pháp lý ban hành cơ chế, chính sách cho phát triển cảng cạn trong tương lai. Việc đầu tư thiết bị, kho bãi, trung tâm logistics và tổ chức triển khai khai thác cảng cạn hiệu quả sẽ thực hiện theo hình thức xã hội hóa. Công tác này sẽ giúp các địa phương phát huy lợi thế và tận dụng hết tiềm năng cho xuất khẩu.

Xin cảm ơn ông!