Đấu giá cổ phần- kênh huy động vốn hiệu quả của doanh nghiệp

Vinamilk là đơn vị đấu giá cổ phần đầu tiên

Thành công từ 550 phiên đấu giá

Ngày 16/11/2004, Chính phủ ban hành Nghị định số 187/2004/NĐ-CP về chuyển công ty nhà nước thành công ty cổ phần, theo đó một số công ty thành viên của các tổng công ty nhà nước và một số tổng công ty nhà nước quy mô lớn đã trở thành đối tượng để cổ phần hóa.

Với mục tiêu thực hiện công khai, minh bạch theo nguyên tắc thị trường, khắc phục tình trạng cổ phần hóa khép kín trong nội bộ doanh nghiệp, gắn với phát triển thị trường vốn thị trường chứng khoán (TTCK), từ khi triển khai quy định này đến nay, HOSE đã tổ chức trên 550 phiên đấu giá, với trên 6.838 triệu cổ phần và trên 140 triệu quyền mua cổ phần được chào bán, trong đó bán được hơn 4.207 triệu cổ phần và hơn 122 triệu quyền mua cổ phần, qua đó thu về hơn 228.463 tỷ đồng cho các doanh nghiệp bán đấu giá.

Theo HOSE, phiên bán đấu giá cổ phần đầu tiên được thực hiện cho Công ty cổ phần Sữa Việt Nam (Vinamilk) vào ngày 17/2/2005 với tổng số lượng bán đấu giá thành công 1.827.000 cổ phần với giá trị cổ phần bán được đạt 572 tỷ đồng. Phiên bán đấu giá Vinamilk đánh dấu bước khởi đầu cho việc phát triển hoạt động đấu giá cổ phần tại HOSE, thu hút nhiều doanh nghiệp và nhiều nhà đầu tư lớn tham gia. Cũng từ đây, các doanh nghiệp cổ phần hóa trở thành động lực phát triển của thị trường cổ phiếu niêm yết ở Việt Nam.

Trong giai đoạn đầu, các đợt đấu giá thu hút hàng ngàn nhà đầu tư đăng ký tham gia. Chẳng hạn đợt đấu giá cổ phần của Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam, Công ty Vận tải Dầu khí, Công ty Phân đạm và Hóa chất Dầu khí (Đạm Phú Mỹ), Công ty Nhiệt điện Bà Rịa, Công ty kinh doanh Khí hóa Lỏng miền Nam…

Trong giai đoạn 2011-2015, hành lang pháp lý hướng dẫn việc thoái vốn cơ bản được hoàn thiện, bán cổ phần của doanh nghiệp nhà nước phải gắn với đăng ký giao dịch, niêm yết trên TTCK. Một số thương vụ bán đấu giá thành công của những “ông” lớn có thể kể đến, như: Công ty TNHH MTV Dịch vụ Hàng không Sân bay Tân Sơn Nhất, Tập đoàn Dệt may Việt Nam, Công ty mẹ - Tổng Công ty Hàng không Việt Nam…

Hiệu quả doanh nghiệp sau cổ phần hoá

Đặc biệt, trong giai đoạn 2016 đến nay, cơ chế, chính sách về thoái vốn, cổ phần hóa đã được xây dựng tương đối đầy đủ và nhận được sự đồng thuận quyết liệt trong từng doanh nghiệp, từng cá nhân lãnh đạo và người đứng đầu cơ quan đại diện chủ sở hữu. Hai thương vụ bán đấu giá lớn giúp Nhà nước thoái vốn hàng ngàn tỷ đồng đó là Vinamilk và Sabeco. Trong đó, thương vụ Vinamilk trị giá hơn 20.276 tỷ đồng trong đó nhà đầu tư nước ngoài mua gần 9.000 tỷ đồng và thương vụ Sabeco trị giá hơn 110.000 tỷ đồng.

Năm 2018 đã đánh dấu sự bùng nổ các thương vụ IPO lớn với sự tham gia của nhiều nhà đầu tư nước ngoài, nổi bật là IPO của Công ty TNHH MTV Lọc hóa dầu Bình Sơn trị giá 5.566 tỷ đồng; IPO của Tổng công ty Dầu Việt Nam trị giá 4.177 tỷ đồng đồng. Năm này cũng ghi nhận IPO của Tập đoàn Công nghiệp Cao su Việt Nam thu về hơn 1.311 tỷ đồng, Tổng Công ty Lương thực Miền Nam thu về hơn 1.160 tỷ đồng...

Theo nhận định của các chuyên gia chứng khoán, từ đầu năm 2020 đến nay, bối cảnh kinh tế chính trị trong và ngoài nước diễn biến phức tạp do ảnh hưởng của dịch bệnh Covid-19 và các yếu tố khác đã tác động không thuận lợi đến thị trường chứng khoán nói chung và hoạt đấu giá tại HOSE nói riêng.

Dự kiến trong thời gian tới khi nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 126/2017/NĐ-CP và Nghị định số 32/2018/NĐ được ban hành sẽ góp phần thúc đẩy tiến trình cổ phần hóa và thoái vốn nhà nước cùng với việc phương thức Dựng sổ (book-building) chính thức đi vào thực tế được kỳ vọng sẽ tạo ra những động lực mới cho hoạt động đấu giá tại HOSE.

Từ kết quả trên, có thể khẳng định, cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước đã góp phần tái cơ cấu, sắp xếp, đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp nhà nước trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội.

Tính đến đầu năm 2020, trong số 379 doanh nghiệp niêm yết tại HOSE có 160 doanh nghiệp là công ty nhà nước cổ phần hóa (chiếm 42%), trong đó rất nhiều doanh nghiệp luôn được nhắc đến như lá cờ đầu trong việc áp dụng mô hình quản trị công ty hiệu quả, hiện đại hướng đến phát triển bền vững trong thời đại kinh tế mới như Vinamilk, CTCP Dược Hậu Giang, Tập đoàn Bảo Việt, Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam…