Chuyển đổi xanh xuất khẩu để đáp ứng "luật chơi" mới

Toàn cảnh diễn đàn.

Xu hướng tất yếu trên toàn cầu

Ngày 24/11, tại Hà Nội, Bộ Công Thương phối hợp với các dự án do chính phủ Thụy Sĩ hỗ trợ, tổ chức Diễn đàn Xúc tiến xuất khẩu Việt Nam năm 2023 với chủ đề “Xúc tiến xuất khẩu xanh”.

Thứ trưởng Bộ Công Thương Đỗ Thắng Hải cho rằng, vấn đề phát triển xanh, xuất khẩu xanh, bền vững không còn là chủ đề mới. Hiện nay, các cơ quan chính phủ, tổ chức công và khối tư nhân trên thế giới đã đặt sự quan tâm lớn tới vấn đề liên quan tới chủ đề thương mại xanh.

Tăng trưởng xanh, phát triển xanh, kinh tế tuần hoàn đã trở thành xu hướng trên toàn cầu như một giải pháp tích cực nhằm giảm phát thải nhà kính, nâng cao năng lực chống chịu và tính sáng tạo của nền kinh tế, hướng tới mục tiêu trung hòa carbon và phát triển bền vững.

“Xu hướng phát triển này đã và đang hình thành nên “luật chơi” mới về thương mại và đầu tư”, Thứ trưởng nhấn mạnh và cho biết, nhiều nền kinh tế phát triển trên thế giới đã đặt ra những quy định liên quan đến môi trường khắt khe hơn đối với hàng hóa nhập khẩu như chính sách tăng trưởng xanh châu Âu, thỏa thuận xanh châu Âu kèm theo các cơ chế chương trình như Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (Carbon Border Adjustment Mechanism - CBAM); Chiến lược từ Trang trại đến bàn ăn (Farm to Fork); Kế hoạch Hành động kinh tế tuần hoàn (Circular Economy Action Plan) hay Chiến lược đa dạng sinh học đến năm 2030...

Theo lãnh đạo ngành Công Thương, để không bị loại khỏi cuộc chơi bởi các tiêu chuẩn cao về môi trường và xã hội do các thị trường nhập khẩu đặt ra, các nước xuất khẩu cần thay đổi tư duy, quan tâm tới “tính xanh” của chuỗi cung ứng, trong thương mại quốc tế để đáp ứng được các yêu cầu kỹ thuật khắt khe của thị trường.

Phát triển xanh, bền vững được định hướng là một trong những nhiệm vụ quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế- xã hội 10 năm 2021- 2030 của Việt Nam; Chiến lược xuất nhập khẩu hàng hóa đến năm 2030; Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt và ban hành ngày 01/10/2021 tại Quyết định số 1658/QĐ-TTg. Gần đây, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 843/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ban hành Chương trình hành động quốc gia hoàn thiện chính sách và pháp luật nhằm thúc đẩy thực hành kinh doanh có trách nhiệm tại Việt Nam giai đoạn 2023 – 2027.

Thời gian qua, Bộ Công Thương đã triển khai nhiều giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi mô hình tăng trưởng theo hướng giảm thải carbon, nghiên cứu ban hành chính sách, cơ chế hỗ trợ triển khai các giải pháp áp dụng công nghệ sạch, nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng, sản xuất sạch hơn, kinh tế tuần hoàn.

Bắt đầu từ nhận thức của doanh nghiệp

Tại hội nghị các diễn giả đã chia sẻ về xu hướng chuyển đổi trong thương mại quốc tế. Những tác động trực tiếp đến xuất khẩu trong bối cảnh thực thi CBAM; kinh tế tuần hoàn và thẩm định doanh nghiệp trong chuỗi giá trị - các chính sách quan trọng của EU, Đức và những hoạt động hỗ trợ, đề xuất cho các ngành xuất khẩu Việt Nam; vai trò và trách nhiệm của các TPO, BSO trong việc thúc đẩy xuất khẩu xanh; chuyển đổi xanh trong hệ sinh thái Xúc tiến xuất khẩu Việt Nam…

TS. Nguyễn Phương Nam, chuyên gia đánh giá quốc tế của UNFCCC cho rằng, phần lớn doanh nghiệp trong nước là doanh nghiệp vừa và nhỏ, đưa sản phẩm ra thị trường đã khó, để sản xuất sản phẩm xanh còn khó hơn rất nhiều. Do đó với nguồn lực hạn chế, doanh nghiệp cần xác định được đâu là lĩnh vực mũi nhọn, dòng sản phẩm cạnh tranh nhất của mình.

“Doanh nghiệp vừa và nhỏ cần có sự linh hoạt nhất định, tập trung đến một, hai sản phẩm chứ không nên dàn trải. Khi có kinh tế tốt có thể mở rộng nhiều sản phẩm”, ông Nguyễn Phương Nam gợi ý, đồng thời cho biết một trong những vấn đề doanh nghiệp cần lưu ý là thông tin về kiểm kê khí nhà kính trên sản phẩm. Đây sẽ là thông tin lợi thế để doanh nghiệp tạo uy tín sản phẩm trên thị trường.

Dưới góc nhìn của bà Nguyễn Minh Huệ, Quản lý dự án, Công ty Tư vấn và Dịch vụ Đổi mới khí hậu KLINOVA, để chuyển đổi xanh phải bắt đầu từ nhận thức của doanh nghiệp, có muốn làm hay không. Nếu doanh nghiệp không muốn làm thì tất cả hành động đều vô nghĩa. Tiếp đó là sự quyết tâm của đội ngũ lãnh đạo doanh nghiệp để quyết định chuyển đổi và thực thi quá trình chuyển đổi xanh.

"Về vấn đề kiểm kê khí nhà kính cần bắt đầu từ dữ liệu. Nếu doanh nghiệp có dữ liệu tốt sẽ bắt đầu thuận lợi, vì yêu cầu chuyển đổi số hay chuyển đổi xanh đều cần đến dữ liệu. Do đó, ngay từ bây giờ doanh nghiệp cần lưu trữ cũng như chuẩn hóa được dữ liệu”, bà Nguyễn Minh Huệ lưu ý.

Ở góc độ doanh nghiệp, ông Lê Văn An, Phó Chủ tịch Hiệp hội Cơ khí Việt Nam cũng cho rằng trong việc chuyển đổi xanh thì có thể bắt đầu tư năng lượng tái tạo, tận dụng hồ thuỷ lợi, kênh mương tưới tiêu để sản xuất điện năng lượng mặt trời. Cùng với đó, trồng tre ở ven các hồ thuỷ lợi vừa mang lại giá trị kinh tế cao cho người nông dân, giữ nước, đất và cây tre cũng mang lại giá trị cả về tín chỉ carbon. Nếu chúng ta thực hiện được thì việc chuyển đổi sản xuất xanh hoá sẽ rất hiệu quả trong việc phát triển thị trường và xuất khẩu vào thị trường EU.