Chuyển đổi xanh- thách thức của doanh nghiệp trong phát triển bền vững

Sản xuất của doanh nghiệp cần hướng tới sản xuất xanh, bền vững. Ảnh minh họa: P.U

Sức ép với doanh nghiệp

Theo thống kê của Bộ Công Thương, ngành công nghiệp hiện chiếm hơn 50% tổng tiêu thụ năng lượng toàn quốc. Tiềm năng tiết kiệm năng lượng trong công nghiệp có thể đạt từ 20 - 30%. Hiện, cả nước có 3.068 cơ sở sử dụng năng lượng trọng điểm có mức tiêu thụ năng lượng từ 1.000 TOE (tấn dầu quy đổi) tương đương 6 triệu kWh điện/năm trở lên. Các doanh nghiệp này có mức tiêu thụ điện bình quân là 80 tỷ kWh/năm. Nếu các cơ sở này chỉ cần tiết kiệm tối thiểu 2% điện năng tiêu thụ/năm thì hàng năm cả nước sẽ tiết kiệm được khoảng 1,6 tỷ kWh điện (tương đương tiết kiệm chi phí tiền điện được hơn 3.200 tỷ đồng).

Vụ trưởng Vụ Tiết kiệm năng lượng (Bộ Công Thương) Nguyễn Thị Lâm Giang cho rằng, việc sử dụng điện, năng lượng tiết kiệm và hiệu quả ngày càng đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo cung ứng điện, bảo vệ nguồn tài nguyên năng lượng quốc gia, bảo vệ môi trường và giảm nhẹ tác động của biến đổi khí hậu toàn cầu. Các chính sách về tiết kiệm năng lượng đang khuyến khích, thúc đẩy các doanh nghiệp thực hiện giải pháp quản lý và công nghệ tiên tiến, đưa ra thị trường các sản phẩm có tính năng kỹ thuật vượt trội, hiệu suất năng lượng cao, góp phần đẩy mạnh tiết kiệm năng lượng chuyển đổi kinh tế xanh hướng đến phát triển bền vững.

Bà Phạm Thị Ngọc Thủy, Giám đốc Văn phòng Ban nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân (Ban IV) cho rằng, việc đầu tiên là cần hoàn thiện mang tính tổng thể các thể chế, chính sách để hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi xanh, bao gồm việc rà soát các chính sách và quy định pháp lý đã tồn tại để thay đổi cho phù hợp với xu hướng chuyển đổi, phù hợp với mô hình kinh tế tái chế, tuần hoàn... Các tiêu chuẩn phân loại xanh, danh mục dự án xanh, quy định tín dụng/trái phiếu xanh, các thiết kế về dòng vốn trung và dài hạn cần được ban hành sớm và hướng dẫn tổ chức thực hiện, triển khai nhanh chóng để doanh nghiệp có thể tiếp cận được nguồn vốn cần thiết, phù hợp.

Doanh nghiệp loay hoay bài toán tài chính chuyển đổi xanh

Báo cáo khảo sát về mức độ sẵn sàng và khó khăn của doanh nghiệp trong chuyển đổi xanh của Ban IV mới công bố cho thấy, nguồn vốn là khó khăn lớn nhất mà các doanh nghiệp gặp phải trong quá trình giảm phát thải, chuyển đổi xanh. 50% doanh nghiệp được khảo sát cho rằng họ gặp phải khó khăn về vốn và chỉ có 5,9% cho rằng không có khó khăn gì về vốn.

Các doanh nghiệp ngành công nghiệp; nông, lâm và thủy sản gặp khó khăn nhiều hơn với tỷ lệ lần lượt là 53,7% và 52,9%. Các doanh nghiệp trong nước gặp khó khăn về nguồn vốn nhiều hơn doanh nghiệp FDI (50,3% so với 46,6%). Các doanh nghiệp quy mô vừa gặp khó khăn nhất về nguồn vốn so với các doanh nghiệp quy mô nhỏ và lớn. 62,7% doanh nghiệp có doanh thu từ 1.000-1.500 tỷ đồng cho rằng mình gặp khó khăn về vốn.

Theo Ban IV, đây là một vấn đề cần sự quan tâm đặc biệt vì trong khi doanh nghiệp rất cần vốn cho giảm phát thải, chuyển đổi xanh để đón đầu các cơ hội thì tài chính xanh chưa phát triển tương ứng. Sau hơn 10 năm, tài chính xanh được triển khai ở Việt Nam nhưng quy mô vẫn nhỏ, tín dụng xanh chỉ chiếm 4,5% tổng dư nợ (số liệu từ Ngân hàng Nhà nước tính tới hết năm 2023 -PV), trong khi trái phiếu xanh còn rất ít.

Tính đến 31/12/2023, mới có 47 tổ chức tín dụng phát sinh dư nợ tín dụng xanh với gần 621 ngàn tỷ đồng, tăng 24% so với cùng thời điểm năm 2022, chiếm khoảng 4.5% tổng dư nợ toàn nền kinh tế. Tín dụng xanh hiện nay chủ yếu tập trung chủ yếu vào các ngành năng lượng tái tạo, năng lượng sạch (gần 45%) và nông nghiệp xanh (gần 30%).

Việc triển khai tín dụng xanh còn nhiều vướng mắc như chưa có khung pháp lý, chính sách tổng thể trong khi các nguồn vốn cho vay của các tổ chức tín dụng thường là vốn huy động ngắn, trung hạn và bên vay đòi hỏi lãi suất ưu đãi. Với trái phiếu xanh, còn thiếu các hướng dẫn chi tiết của các cơ quan chức năng (thông tin, tiêu chí về dự án xanh); cơ chế quản lý, giám sát việc sử dụng nguồn vốn; khung pháp lý…).

Việc sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả sẽ giúp chính các doanh nghiệp sản xuất giảm chi phí năng lượng, giảm phát thải khí nhà kính và nâng cao sức cạnh tranh cho sản phẩm hàng hoá, nhất là hàng xuất khẩu khi Việt Nam đã tham gia sâu vào hội nhập quốc tế. Ông Nguyễn Thanh Hà, chuyên gia năng lượng, Công ty Cổ phần RCEE-NIRAS cho rằng, Việt Nam cũng đã có những cam kết rất mạnh mẽ về việc sử dụng năng lượng tiết kiệm hiệu quả, đặc biệt là lĩnh vực về bảo vệ môi trường, cam kết phát thải ròng bằng 0 và đang đứng trước những thách thức về việc phát triển rất là nhanh và mạnh. Không chỉ trong lĩnh vực năng lượng, các doanh nghiệp Việt Nam cũng đang đối mặt với thách thức ngày càng lớn trong việc "xanh hóa" hoạt động sản xuất. Điều này đòi hỏi các doanh nghiệp phải sản xuất các sản phẩm thân thiện với môi trường hơn, đồng thời đảm bảo trách nhiệm xã hội. Cả đối tác và khách hàng đều đang đặt ra những yêu cầu cao hơn, buộc doanh nghiệp phải đáp ứng nếu muốn hội nhập sâu rộng vào thị trường quốc tế.

Ông Đặng Hải Dũng, Phó Vụ trưởng Vụ Tiết kiệm Năng lượng và Phát triển bền vững (Bộ Công Thương): Doanh nghiệp cần chủ động thích ứng với yêu cầu môi trường Xu hướng bảo vệ môi trường hiện nay cả ở cấp quốc gia và trên thị trường quốc tế đang ngày càng rõ ràng và không thể đảo ngược. Do đó, các cơ quan quản lý nhà nước sẽ đưa ra các quy định nhằm kiểm soát tiêu thụ năng lượng, với mục tiêu giảm thiểu tối đa lượng năng lượng tiêu hao trên mỗi đơn vị sản phẩm. Tuy nhiên, từ góc độ doanh nghiệp, điều quan trọng là các doanh nghiệp cần nhanh chóng nắm bắt những thay đổi từ thị trường bên ngoài, đặc biệt là các yêu cầu về kinh doanh. Khi các thị trường quốc tế thay đổi tiêu chuẩn về bảo vệ môi trường, doanh nghiệp sẽ buộc phải thích nghi. Việc tiết kiệm năng lượng và tuân thủ các quy định về môi trường không chỉ là thách thức mà còn là cơ hội cho doanh nghiệp. Nếu doanh nghiệp chuẩn bị sớm và thích ứng ngay trong quy trình sản xuất, sẽ giúp tăng cường tính chủ động trong kinh doanh và cạnh tranh. Về phía Bộ Công Thương, chúng tôi đang triển khai nhiều chương trình hỗ trợ doanh nghiệp, bao gồm kiểm toán năng lượng miễn phí, xây dựng hệ thống quản lý năng lượng và các chương trình bảo lãnh vốn vay. Hiện nay, Bộ cũng thí điểm một số quỹ và công cụ tài chính nhằm hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận vốn đầu tư cho các dự án tiết kiệm năng lượng. Những giải pháp này đang được Chính phủ và Bộ Công Thương tích cực triển khai. Ông Nguyễn Quốc Dũng, Trưởng ban Kinh doanh Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN): Cần đồng thuận lớn trong việc sử dụng điện tiết kiệm và hiệu quả Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả đã được ban hành từ năm 2011. Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp vẫn chưa thực hiện đầy đủ các quy định trong luật, có thể do chưa hiểu rõ, chưa đủ năng lực thực hiện, hoặc do thiếu vốn và công nghệ. Để khắc phục tình trạng này, trước hết, cơ quan quản lý nhà nước cần tăng cường tuyên truyền, giúp doanh nghiệp nhận thức rõ tầm quan trọng của việc sử dụng điện tiết kiệm và hiệu quả, từ đó tạo sự đồng thuận lớn. Đồng thời, công tác kiểm tra và giám sát việc thực hiện cũng cần được tiến hành thường xuyên. Với sự hỗ trợ từ các nguồn vốn và những giải pháp công nghệ, doanh nghiệp sẽ có cơ hội cải thiện quy trình sản xuất, sử dụng điện hiệu quả hơn. Từ góc độ của EVN, chúng tôi kiên trì khuyến nghị và hướng dẫn các doanh nghiệp trong vấn đề này, đặc biệt là thông qua các chương trình điều chỉnh phụ tải. Chương trình này không chỉ giúp doanh nghiệp san bằng biểu đồ phụ tải mà còn giảm chi phí mua điện vào giờ cao điểm, từ đó giúp doanh nghiệp tiết kiệm hơn và tham gia tích cực vào việc sử dụng điện hiệu quả. Ngọc Linh (ghi)