Cần loại bỏ những ưu đãi “quá đà” về thuế và đất đai để tránh cuộc đua xuống đáy

	EU ưu đãi thuế quan cho 20.000 tấn đường và sản phẩm chứa đường
	Chính phủ đã ký ban hành Biểu thuế xuất nhập khẩu ưu đãi của Việt Nam để thực hiện EVFTA
	Nhiều ưu đãi về thuế, đất đai đối với Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia
	Hồ sơ, thủ tục áp dụng mức thuế suất 0% theo chương trình ưu đãi thuế CNHT ô tô

Tiến sĩ Nguyễn Đức Thành phát biểu tại Hội nghị.

Cuộc đua ưu đãi thuế

Theo báo cáo của Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VERP), khu vực ASEAN đang đối mặt với những thách thức lớn trong đại dịch Covid-19. Bên cạnh những khủng hoảng về kinh tế và y tế, dòng vốn FDI đổ vào các quốc gia đang phát triển của châu Á được dự đoán sẽ giảm xuống 30-40% và nguồn thu ngân sách từ thuế đang gặp khó khăn lớn.

Chính vì vậy đang xuất hiện tình trạng các quốc gia khối ASEAN cạnh tranh nhau trong cuộc đua giảm thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp và liên tục đưa ra các ưu đãi thuế rất lớn đối với các tập đoàn đa quốc gia mà không đem lại lợi ích thực sự.

Theo VERP, thay vì chú trọng vào yếu tố chủ chốt trong việc quyết định khu vực đầu tư FDI là xây dựng môi trường kinh doanh vốn đã được chứng minh là yếu tố then chốt thì các Chính phủ trong khu vực lại đang áp dụng những chính sách thuế chỉ có lợi cho các công ty lớn của nước ngoài.

Báo cáo của VERP chỉ ra rằng, mức thuế suất thu nhập doanh nghiệp trung bình của ASEAN đã giảm từ 25,1% vào năm 2010 xuống còn 21,7% vào năm 2020. Ngoài việc cắt giảm thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp, việc áp dụng các ưu đãi lớn khác dựa trên lợi nhuận để thu hút FDI như ân hạn thuế cũng rất phổ biến ở quốc gia ASEAN. Chi phí của các ưu đãi thuế dư thừa có khả năng vượt quá lợi ích mà FDI mang lại. Việc cắt giảm thuế thu nhập doanh nghiệp quá mức gây ra mối đe dọa đối với thu ngân sách quốc gia dưới hình thức chi qua thuế.

“Các ưu đãi về thuế có thể gây ảnh hưởng xấu tới hiệu quả kinh tế. Các nước ASEAN khó có thể đương đầu với các hệ quả đó, nhất là trong bối cảnh khủng hoảng kinh tế và y tế mà tất cả các nước đang đối mặt. Chúng ta cần phải lựa chọn giữa việc xây dựng xã hội bền vững với chính sách đất đai tốt, hay chỉ làm lợi cho các công ty đang ra sức giảm thiểu hóa đơn đóng thuế của họ. Lợi ích của ai sẽ được đặt lên trên hết?”, ông Ah Maftuchan, Giám đốc tổ chức PRAKARSA nhấn mạnh.

Bên cạnh các ưu đãi về thuế, việc sử dụng các ưu đãi phi thuế cũng phổ biến ở các nước Asean và góp phần làm trầm trọng thêm cuộc đua xuống đáy trong khu vực. Cạnh tranh trong việc cung cấp các ưu đãi phi thuế được thể hiện rõ nét ở các ưu đãi về đất đai. Các hình thức cho thuê đất dài hạn có mặt ở tất cả các quốc gia Asean. Đơn cử như việc Thái Lan thậm chí còn cho phép nhà đầu tư nước ngoài sở hữu đất trong một số trường hợp đặc biệt. Hay như Việt Nam và Lào miễn, giảm tiền thuê đất cho các dự án đầu tư ở vùng sâu vùng xa hoặc đẩy mạnh hoạt động sản xuất.

Cuộc đua xuống “đáy”

Tiến sĩ Nguyễn Đức Thành, sáng lập viên và cố vấn trưởng Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR) chia sẻ quan điểm, trong khi cạnh tranh về môi trường kinh doanh là cuộc đua để dẫn đầu thì cạnh tranh về các ưu đãi thuế và đất đai là một cuộc đua xuống “đáy”. Việc cấp ưu đãi đất đai, đặc biệt là kéo dài thời hạn thuê đất, thiếu minh bạch có thể làm tăng nguy cơ tham nhũng.

“Những ưu đãi thuế và phi thuế không cần thiết này ảnh hưởng đến khả năng huy động nguồn thu nội địa của các quốc gia, và từ đó sẽ ảnh hưởng đến chi tiêu cho các dịch vụ công thiết yếu nhằm chống đói nghèo và giảm bất bình đẳng. Điều vô lý là những chính sách này không hẳn có hiệu quả thiết thực trong việc thu hút dòng vốn FDI như các nhà hoạch định chính sách thường nghĩ”, Tiến sĩ Nguyễn Đức Thành nói.

Theo VERP, rất nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng các chỉ số về môi trường kinh doanh mới là các nhân tố quyết định trong việc lựa chọn địa điểm đầu tư FDI, cụ thể là ổn định kinh tế, ổn định chính trị, thị trường nội địa, khung pháp lý minh bạch, chất lượng lao động, chất lượng cơ sở hạ tầng, mật độ đường sá chất lượng tốt...

Chính vì vậy, VERP khuyến cáo các quốc gia ASEAN nên có các hành động thống nhất như: lập danh sách trắng và đen về ưu đãi thuế; ngăn chặn cuộc cạnh tranh trong việc đưa ra các ưu đãi đất đai; thống nhất một mức thuế suất tối thiểu cho toàn khu vực; xây dựng các quy tắc để quản trị tốt các ưu đãi đầu tư; và thống nhất danh sách các yếu tố môi trường kinh doanh quyết định trong việc thu hút FDI.

“Các nước ASEAN cần hành động nhất quán cùng nhau trong cuộc chiến chống đói nghèo cho cuộc sống của hàng triệu người trong khu vực. Đã đến lúc phải nhìn nhận rằng các ưu đãi thuế và phi thuế đang làm trầm trọng tình trạng bất bình đẳng về kinh tế và xã hội và không phải là chìa khóa hướng tới đầu tư nước ngoài bền vững. Vì vậy, tất cả các quốc gia thành viên ASEAN cần đoàn kết và cùng ưu tiên việc cải thiện môi trường kinh doanh thay vì đưa ra các ưu đãi không có hiệu quả”, ông Mustafa Talpur, Quản lý cấp khu vực Chiến dịch Thu hẹp khoảng cách, Oxfam tại châu Á nhấn mạnh.