 | Nâng cao hiệu quả quản lý và phát triển đại lý hải quan |
| 19 đại lý bị tạm dừng hoạt động đại lý làm thủ tục hải quan |
 |
| Hoạt động nghiệp vụ tại Chi cục Hải quan Bắc Ninh (Cục Hải quan Bắc Ninh). Ảnh: Quang Hùng |
Chưa bài bản
Hiện nay trên toàn quốc có gần 1.000 doanh nghiệp được công nhận đủ điều kiện hoạt động ĐLLTTHQ, với gần 3.000 cá nhân được cấp mã nhân viên ĐLLTTHQ. Số nhân viên này theo quy định của pháp luật Việt Nam phải là nhân viên ký hợp đồng lao động chính thức, dài hạn tại các doanh nghiệp được công nhận ĐLLTTHQ.
| Theo Tài liệu tham khảo hướng dẫn dành cho đại lý hải quan của Tổ chức Hải quan thế giới (WCO) (“Customs brokers guideline - tháng 6/2018), để quản lý hiệu quả hoạt động và sự tuân thủ của đại lý hải quan, WCO cũng đưa ra các thông lệ tốt liên quan tới việc quản lý đại lý hải quan cũng như một số gợi ý về hệ thống tính điểm trong việc đo lường sự tuân thủ của đại lý hải quan. Theo đó, cơ quan Hải quan có thể đo lường hiệu quả hoạt động/sự tuân thủ của các đại lý hải quan theo bộ các tiêu chí có liên quan đến hoạt động của đại lý hải quan. Việc cộng điểm đối với các hành vi tuân thủ, trừ điểm đối với các hành vi vi phạm, nhắc cảnh báo nếu điểm trừ đạt đến một mức độ nhất định… giúp cơ quan Hải quan giám sát được hoạt động của các đại lý hải quan, đồng thời giúp các đại lý hải quan nhận thức đầy đủ về sự tuân thủ của họ và có ý thức cải thiện, nâng cao hiệu quả hoạt động, tuân thủ pháp luật khi thực hiện dịch vụ đại lý hải quan. |
Qua ghi nhận của Tổng cục Hải quan, tại một số địa bàn, cửa khẩu có tình trạng một số cá nhân làm dịch vụ XNK tự phát, không bài bản, không đăng ký kinh doanh, không nộp thuế mà nhận khoán làm thủ tục hải quan theo từng lô hàng… đã làm giảm tính cạnh tranh của hoạt động ĐLLTTHQ. Hơn thế các cá nhân này lại không có trách nhiệm ràng buộc với chủ hàng, không có ý thức tuân thủ pháp luật tốt, xảy ra lỗi thường đổ trách nhiệm cho chủ hàng… làm ảnh hưởng đến chất lượng của hoạt động cầu nối giữa cơ quan Hải quan và chủ hàng, đồng thời dẫn đến hiểu lầm về vai trò của ĐLLTTHQ, làm giảm uy tín của các ĐLLTTHQ trong hoạt động XNK.
Đại diện Cục Giám sát quản lý về hải quan (Tổng cục Hải quan) chia sẻ, thực tế đa số ĐLLTTHQ nghiêm túc tuân thủ pháp luật hải quan, thực hiện tốt chế độ báo cáo định kỳ theo quy định và có tinh thần phối hợp, hợp tác tốt với cơ quan Hải quan. Tại một số địa bàn, ngoài các trường hợp hoạt động XNK thông qua ký kết hợp đồng ĐLLTTHQ, vẫn còn trường hợp ĐLLTTHQ không ký kết hợp đồng với chủ hàng mà chỉ thực hiện hoạt động khai thuê (nhập các chỉ tiêu thông tin khai báo, làm thuê các thủ tục bến bãi, điều xe, bốc xếp hàng hóa...), còn việc đứng tên trên tờ khai hải quan, thực hiện các nghĩa vụ thuế, phí, lệ phí và các khoản phải thu khác vẫn do chủ hàng tự thực hiện. Do vậy, hoạt động của các ĐLLTTHQ chưa thực sự đi vào chiều sâu, chưa đạt được mục tiêu đề ra, nhiều ĐLLTTHQ chưa hoạt động đúng với vai trò, tư cách của ĐLLTTHQ.
Cũng theo đại diện Cục Giám sát quản lý về hải quan, thực tế hiện nay, các văn bản pháp luật về chính sách ưu tiên, khuyến khích hoạt động của ĐLLTTHQ chưa rõ ràng, chưa có sự phân biệt giữa ĐLLTTHQ và người làm thủ tục tại cơ quan Hải quan. Thủ tục thông quan thực hiện bởi kênh ĐLLTTHQ làm thủ tục còn phức tạp, thậm chí nhiều quy trình hơn, trách nhiệm của các ĐLLTTHQ còn nặng nề hơn cá nhân làm dịch vụ giao nhận tại cửa khẩu. Mặt khác, các doanh nghiệp có hoạt động sản xuất XNK thường trực tiếp có đội ngũ nhân viên ĐLLTTHQ riêng của mình. Còn các doanh nghiệp XNK quy mô lớn, chủ hàng quốc tế thường lựa chọn ký kết với các doanh nghiệp ĐLLTTHQ lớn, có đội ngũ nhân viên đông, hoạt động trải rộng trên phạm vi toàn quốc. Do đó, đối với các ĐLLTTHQ là doanh nghiệp vừa và nhỏ, khả năng kết nối, tiếp cận được các doanh nghiệp, chủ hàng tương đối khó khăn, do đó chưa thực sự phát huy được chức năng làm cầu nối giữa cơ quan Hải quan và chủ hàng trong hoạt động hải quan, giảm thời gian thông quan hàng hóa, giảm tải áp lực công việc và khuyến khích được mức độ đầu tư, phát triển kênh ĐLLTTHQ ở khối doanh nghiệp nhỏ và vừa.
Ngoài ra, việc phát sinh các lỗi hệ thống, phần mềm khai báo cũng gây khó khăn trong quá trình thực hiện thủ tục, làm chậm trễ việc thông quan hàng hóa. Ngoài ra, hiện nay chưa hiệp hội riêng của các doanh nghiệp thực hiện hoạt động ĐLLTTHQ (mà là một nhóm nhỏ trong Hiệp hội doanh nghiệp, Hiệp hội Logistics) nên tiếng nói đối với cơ quan chức năng chưa tạo được ảnh hưởng mạnh mẽ.
Xây dựng chính sách ưu tiên
Hoạt động XNK thông qua kênh ĐLLTTHQ đang là một xu hướng tất yếu trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế. Thời gian qua, hoạt động ĐLLTTHQ đã có những đóng góp quan trọng, đặt nền móng cho sự phát triển các dịch vụ liên quan đến hoạt động XNK trên địa bàn toàn quốc. Chính vì vậy, việc quan tâm phát triển ĐLLTTHQ sẽ tạo thuận lợi hơn nữa cho hoạt động dịch vụ logistics phát triển, giúp việc thực hiện thủ tục hải quan của các doanh nghiệp trở nên chuyên nghiệp hóa, rút ngắn thời gian thông quan, giảm phát sinh các trường hợp vi phạm do không có điều kiện nghiên cứu đầy đủ pháp luật về hải quan và chính sách quản lý hàng hóa.
Theo Tổng cục Hải quan, trước tiên cần tuyên truyền, phổ biến, khuyến khích chủ hàng, người dân, doanh nghiệp sử dụng ĐLLTTHQ khi phát sinh hoạt động XNK, nâng cao vai trò của ĐLLTTHQ trên phương diện là cầu nối giữa cơ quan Hải quan và người xuất khẩu, nhập khẩu; đồng thời giải quyết vấn đề cạnh tranh không lành mạnh giữa các cá nhân hoạt động tự do, tự phát với ĐLLTTHQ; hỗ trợ tối đa hoạt động của các ĐLTTHQ khi thực hiện thủ tục hải quan thông qua các tổ giải quyết vướng mắc, tuyên truyền, hỗ trợ, cung cấp thông tin qua lại giữa cơ quan Hải quan và ĐLLTTHQ… Cùng với đó, rà soát quy định của pháp luật của các quốc gia để học hỏi, tiếp thu, tham khảo từ quy định của pháp luật quốc tế, các nước có nền luật pháp tiên tiến cũng như các quốc gia có nền kinh tế tương đồng với Việt Nam; đồng thời áp dụng những chính sách ưu tiên, ưu đãi, tạo thuận lợi đối với việc thực hiện thủ tục thông qua ĐLLTTHQ.
Tổng cục Hải quan đang nghiên cứu một số nội dung để triển khai áp dụng chế độ ưu tiên đối với doanh nghiệp ĐLLTTHQ. Cụ thể, khi doanh nghiệp đáp ứng đủ các điều kiện về tuân thủ pháp luật về hải quan, pháp luật về thuế, kim ngạch, các điều kiện khác... thì được công nhận là ĐLLTTHQ ưu tiên, đồng nghĩa với việc được hưởng các chế độ ưu tiên như đối với doanh nghiệp ưu tiên (quy định tại Điều 43 Luật Hải quan) như được miễn kiểm tra chứng từ thuộc hồ sơ hải quan, miễn kiểm tra thực tế hàng hóa, được làm thủ tục hải quan bằng tờ khai chưa hoàn chỉnh hoặc chứng từ thay thế, được ưu tiên thực hiện thủ tục hải quan trước...; và chủ hàng hóa, chủ phương tiện cũng được hưởng chế độ ưu tiên khi ủy quyền cho đại lý ưu tiên...
“Những định hướng kể trên sẽ được cụ thể hóa tại dự thảo Thông tư sửa đổi, bổ sung (hoặc thay thế) các Thông tư số 12/2015/TT-BTC ngày 30/1/2015 của Bộ Tài chính quy định chi tiết thủ tục cấp Chứng chỉ nghiệp vụ khai hải quan; cấp và thu hồi mã số nhân viên ĐLLTTHQ; trình tự, thủ tục công nhận và hoạt động của ĐLLTTHQ và Thông tư số 22/TT-BTC ngày 16/4/2019 của Bộ Tài chính”, đại diện Cục Giám sát quản lý về hải quan chia sẻ.
| Phó Tổng Thư ký, Trưởng Đại diện phía Bắc, Hiệp hội dịch vụ Logistics Việt Nam (VLA) Ngô Khắc Lễ: Rào cản khi áp dụng đại lý hải quan trong dịch vụ khai thuê hải quan Trong quá trình hoạt động, ĐLLTTHQ cũng gặp không ít rào cản. Trong đó, các hợp đồng dịch vụ của doanh nghiệp FDI phải có bộ phận pháp lý thông qua; các hợp đồng này bao gồm nhiều dịch vụ hầu như không thể thương thảo điều chỉnh cho từng nhà cung cấp hoặc vẫn muốn theo mẫu hợp đồng cũ khai thuê ban đầu để tránh rủi ro, trách nhiệm; không nhận thức và chưa được tư vấn đầy đủ các lợi ích khi áp dụng các hình thức khai thuê ĐLLTTHQ thay vì khai thuê ủy quyền. Trước những rào cản nêu trên, cần đẩy mạnh hơn nữa công tác truyền thông về lợi ích và ưu điểm vượt trội hình thức ĐLLTTHQ so với khai thuê hải quan. Đồng thời, bổ sung phụ lục ĐLLTTHQ vào các hợp đồng khung mẫu chung của các công ty lớn. Bên cạnh đó, vẫn còn một số hạn chế đối với khai thuê hải quan khi trở thành ĐLLTTHQ như không đủ chức năng, giấy phép hoạt động theo ĐLLTTHQ; chưa có đủ nguồn lực, cơ sở vật chất thực hiện. Cùng với đó, ĐLLTTHQ chịu giám sát và báo cáo, thêm trách nhiệm nhưng chưa được hưởng ưu đãi rõ ràng. Do vậy, đối với nhóm rào cản này cần nghiêm túc xem xét các trường hợp hoạt động không phép; hay lợi dụng ủy quyền không phù hợp; cần đẩy mạnh công tác đào tạo, chuẩn hóa nghề nghiệp. Đề nghị Tổng cục Hải quan và các hiệp hội xây dựng chính sách khuyến khích. Ví dụ như cho phép ĐLLTTHQ tuân thủ cao tham gia các đề án ưu tiên, như đề án "tự nguyện tuân thủ”. Ngoài ra, cần xem xét bổ sung nhóm ngành chuyên môn được thi ĐLLTTHQ. Bởi, theo Thông tư 22/2019/TT-BTC vẫn chỉ cho phép 3 nhóm ngành Kinh tế, Kỹ thuật và Luật. Mặt khác, Thông tư 22 cũng quy định: "Khi ĐLLTTHQ bị chấm dứt hoạt động thì mã số của nhân viên đại lý làm thủ tục hải quan sẽ bị thu hồi và hết giá trị sử dụng", điều này sẽ gây khó khăn cho nhân viên kích hoạt lại mã số khi chuyển qua ĐLLTTHQ khác. Không những vậy, mới có quy định "cấp lại mã số nhân viên ĐLLTTHQ", "thu hồi mã số" mà chưa quy định việc cấp lại mã số nhân viên ĐLTTHQ khi chuyển nơi công tác sang ĐLLTTHQ mới, hỗ trợ nhân viên ĐLLTTHQ của nơi làm việc cũ (không xác nhận thu hồi, không xác nhận thanh lý hợp đồng lao động...). Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam(VINASME) Tô Hoài Nam: Hiệp hội đồng tình, ủng hộ chủ trương phát triển đại lý làm thủ tục hải quan Ngành Tài chính nói chung và ngành Hải quan nói riêng luôn đi tiên phong trong các cam kết về đơn giản hóa thủ tục hành chính trong lĩnh vực hải quan nhằm tạo thuận lợi cho cộng đồng doanh nghiệp, trong đó có doanh nghiệp nhỏ và vừa, nhờ đó đã tạo chuyển biến mạnh mẽ góp phần nâng cao môi trường kinh doanh của Việt Nam. Hiệp hội cũng đồng tình ủng hộ chủ trương phát triển hoạt động ĐLLTTHQ tại Việt Nam theo định hướng, lộ trình cụ thể là cần thiết, để sớm triển khai trong thực tiễn. Trước tiên, cần xác định hoạt động XNK thông qua kênh ĐLLTTHQ là một xu hướng tất yếu, đóng góp quan trọng, đặt nền móng cho sự phát triển các dịch vụ liên quan đến hoạt động XNK; phải đánh giá các quy định của pháp luật thông qua việc học hỏi, tiếp thu, tham khảo các quy định của luật pháp quốc tế. Đồng thời, đánh giá rõ bản chất, vai trò, vị trí của ĐLLTTHQ trong quy trình làm thủ tục hải quan; giải quyết vấn đề cạnh tranh không lành mạnh giữa các cá nhân hoạt động tự do, tự phát với ĐLLTTHQ; áp dụng những chính sách ưu tiên, ưu đãi, tạo thuận lợi đối với việc thực hiện thủ tục thông qua ĐLLTTHQ. Thứ nhất, về khung chính sách đã tạo hành lang cho việc khuyến khích và tạo điều kiện cho các loại hình kinh tế, trong đó đặc biệt là kinh tế tư nhân tham gia nhiều hơn trong hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa nhưng vẫn đảm bảo được nguyên tắc bình đẳng trong tiếp cận chính sách với các loại hình doanh nghiệp khác. Thứ hai, góp phần thực hiện được chủ trương xã hội hóa, chuyên môn hóa một số hoạt động trước đây chỉ có khu vực công thực hiện. Thứ ba, xử lý được tồn tại hạn chế đối với các doanh nghiệp ĐLLTTHQ, qua đó tác động tích cực vào mức độ đầu tư của kênh ĐLLTTHQ trong khu vực doanh nghiệp nhỏ và vừa. Điều này sẽ góp phần quan trọng vào việc thúc đẩy các doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia xuất khẩu; đồng thời xử lý được hiện tượng “cò” trong hoạt liên quan đến XNK, qua đó góp phần hạn chế, làm giảm đi các hiện tượng tiêu cực trong thủ tục hành chính liên quan đến hoạt động kinh tế. Tổng Thư ký Hiệp hội Chủ hàng Phan Thông: Vì sao đại lý làm thủ tục Hải quan chưa phát triển mạnh? Qua khảo sát chủ hàng XNK do nhiều nguyên nhân. Thứ nhất, chủ hàng chưa hiểu rõ lợi ích của ĐLLTTHQ so với người nhận ủy quyền làm thủ tục hải quan. Thứ hai, do quá quen với việc ủy quyền không muốn thay đổi hoặc vẫn khắc phục được các bất cập của ủy quyền. Thứ ba, chủ hàng chưa tin tưởng ĐLLTTHQ và không muốn dùng chữ ký số của ĐLLTTHQ cho khai báo hải quan hàng hoá của mình. Thứ tư, ĐLLTTHQ không muốn đóng hộ tiền thuế và hoạt động này không kinh tế. Thứ năm, ĐLLTTHQ chưa phát triển vì chưa có vị trí rõ ràng. Thời gian tới, Hiệp hội Chủ hàng tiếp tục mong muốn tư vấn về chính sách nhập khẩu đúng theo quy định của Việt Nam; áp mã HS chính xác biểu thuế XNK; thời gian làm thủ tục, làm thông quan nhanh và ổn định; giảm tỷ lệ kiểm tra thực tế hàng hóa; trao đổi các vấn đề phát sinh trong quá trình làm thủ tục thông quan. Q.H (ghi) |
Quang Hùng
