Cần chính sách đột phá để thu hút đầu tư tăng trưởng xanh

PGS.TS Nguyễn Hồng Quân, Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển kinh tế tuần hoàn, Đại học Quốc gia TPHCM.

TPHCM đang triển khai nhiều giải pháp nhằm thu hút đầu tư tăng trưởng xanh, phát triển bền vững. Việc này tạo cơ hội ra sao cho TPHCM, thưa ông?

Tăng trưởng xanh, bền vững không chỉ là xu thế tất yếu mà còn là “luật chơi mới”, là cơ hội để TPHCM nói riêng và Việt Nam nói chung hội nhập sâu rộng vào thị trường quốc tế. Động thái quan trọng nhất chính là quyết tâm chính trị của Đảng bộ, chính quyền TPHCM trong định hướng xanh hóa nền kinh tế, trong thúc đẩy xây dựng kinh tế tuần hoàn. Lãnh đạo thành phố luôn xác định rõ TPHCM là một thành phố lớn, năng động và phát triển nhanh chóng.

TPHCM luôn bám sát và chủ động thực hiện Nghị quyết số 56-NQ/TW ngày 22/12/2020 của Bộ Chính trị về Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2045, trong đó nhấn mạnh việc chuyển đổi mô hình tăng trưởng theo hướng kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn.

Đặc biệt, trong năm 2023, Nghị quyết 98/2023/QH15 về thí điểm cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TPHCM được thông qua, mở ra nhiều cơ hội cho TPHCM thu hút đầu tư phát triển kinh tế xanh, thúc đẩy kinh tế tuần hoàn. Cụ thể, Nghị quyết 98/2023/QH15 đã đề ra cho TPHCM phát triển kinh tế tuần hoàn theo các hướng gồm:

Thúc đẩy chuyển đổi sang sản xuất xanh, sản phẩm xanh: Các cơ chế, chính sách về kết nối thị trường, cung cầu, tăng giá trị hàm lượng khoa học công nghệ sẽ giúp doanh nghiệp tiếp cận nguồn nguyên liệu, sản phẩm đầu vào thân thiện với môi trường, đồng thời nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, dịch vụ.

Phát triển các ngành công nghiệp sạch, công nghệ cao, dịch vụ xanh, du lịch bền vững: Các cơ chế, chính sách ưu đãi về đầu tư, hỗ trợ phát triển sẽ tạo động lực cho các doanh nghiệp, tổ chức kinh tế tham gia phát triển các ngành này.

Song điều quan trọng nhất trong triển khai thực hiện Nghị quyết 98 là TPHCM cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan, ban, ngành, địa phương. Đồng thời, cần có sự tham gia tích cực, chủ động của doanh nghiệp, người dân để tạo ra sự đồng thuận trong quá trình thực hiện.

Mới đây, TPHCM đã công bố danh mục kêu gọi đầu tư 28 dự án trong chương trình phát triển xanh, với tổng vốn gần 160.000 tỷ đồng, trong đó có nhiều dự án liên quan đến công nghệ cao. Ông đánh giá như thế nào về cơ hội, thách thức của Thành phố trong lĩnh vực này?

Thu hút đầu tư vào lĩnh vực công nghệ cao tại TPHCM đã được triển khai từ khá lâu, đó là khi thành lập Khu công nghệ cao. Theo đó, việc thu hút đầu tư tăng trưởng xanh vào các dự án công nghệ cao thuộc nhóm nghiên cứu và triển khai lĩnh vực điện tử, vi mạch bán dẫn, công nghệ sinh học… TPHCM sẽ có nhiều lợi thế trong lĩnh vực này.

Đáng chú ý, chiến lược phát triển công nghiệp bán dẫn, chip điện tử là chủ trương của Chính phủ, TPHCM với lợi thế vốn có trở thành một trong những địa phương dẫn đầu trong cụ thể hóa chính sách quốc gia. Cụ thể, TPHCM có tiềm năng về nguồn nhân lực, chiếm tỉ trọng rất lớn trong việc cung cấp nhân lực thiết kế bán dẫn nên có thể thu hút đầu tư ở lĩnh vực này. TPHCM cũng có khá đông công nhân, kỹ sư lĩnh vực ứng dụng trí tuệ nhân tạo, có thể đóng góp nguồn nhân lực cho các dự án.

TPHCM cũng có nhiều KCN-KCX mà các doanh nghiệp bên trong sắp hết thời hạn hợp đồng. TPHCM có thể tận dụng các khu này để thu hút đầu tư, phát triển thành KCN sinh thái, KCN đô thị dịch vụ thông minh, KCN hoàn toàn sử dụng năng lượng tái tạo, KCN tích hợp hạ tầng hậu cần, vận tải (logistics), dự án nông nghiệp xanh kết nối với khu vực Đông Nam Bộ, Tây Nam Bộ, du lịch nông nghiệp, du lịch sinh thái…

Song hiện nay, Việt Nam nói chung và TPHCM nói riêng chỉ mới thu hút đầu tư ở khâu lắp ráp, hoàn thiện, đóng gói sản phẩm, chưa thu hút được nhà đầu tư lớn vào khâu thiết kế. Cũng như không có nhiều hệ sinh thái phụ trợ cho ngành này và doanh nghiệp Việt Nam chưa thực sự tham gia vào chuỗi cung ứng này.

Vậy theo ông, để khắc phục những hạn chế nêu trên, thu hút đầu tư hiệu quả, TPHCM cần những cơ chế, chính sách đột phá gì?

Hiện nay, việc thu hút đầu tư vào tăng trưởng xanh đang có sự cạnh tranh rất lớn giữa các quốc gia. Nếu Việt Nam nói chung và TPHCM nói riêng không có sự đột phá so với các quốc gia khác thì khó đạt hiệu quả. Chúng ta hay nói về chuyển đổi xanh, kinh tế xanh nhưng chỉ là định hướng, chưa có quy định cụ thể, rõ ràng về nhà đầu tư xanh, cơ chế ưu đãi đối với nhà đầu tư xanh. Ví dụ, ở lĩnh vực năng lượng tái tạo, do có những cơ chế rõ ràng về giá nên đã thu hút được nhiều nhà đầu tư tham gia. Khi tận dụng Nghị quyết 98 về cơ chế đặc thù, chính quyền TPHCM có thể phát triển các dự án xanh ở lĩnh vực giao thông vận tải, đô thị, chế biến, sản xuất, công nghiệp, nhưng phải có quy định cụ thể, có thông tin để nhà đầu tư chủ động xem xét.

Nguồn lực xanh rất quan trọng trong thu hút đầu tư. Trước đây, chúng ta có đào tạo nhân lực về năng lượng tái tạo nhưng vẫn còn hạn chế, đến nay vẫn phải cần các chuyên gia nước ngoài thực hiện. Để thu hút đầu tư, cần xây dựng một hệ sinh thái hạ tầng mà các doanh nghiệp đầu tư có sự cộng sinh, kết nối được với nhau. Chẳng hạn, khi đầu tư vốn vào TPHCM ngành công nghiệp phụ trợ phải phát triển, mới giảm chi phí cho nhà đầu tư, nên cần có chính sách phát triển ngành công nghiệp phụ trợ. Thời gian qua, khi sang Việt Nam đầu tư, các tập đoàn lớn như Samsung phải lôi kéo các doanh nghiệp từ các nước khác tham gia chuỗi cung ứng.

Xin cảm ơn ông!