Cách nào ngăn đà bán ròng của khối ngoại?

Khối ngoại đang rất quan tâm tới khả năng nâng hạng của thị trường chứng khoán Việt Nam. Ảnh: ST

Đà bán ròng chưa dừng lại

Số liệu thống kê của SSI Research cho thấy, trong tháng 10/2024, khối ngoại bán 9,8 nghìn tỷ đồng cổ phiếu trên sàn HoSE. Trong đó bao gồm 7 nghìn tỷ đồng cổ phiếu thực hiện qua kênh thỏa thuận và 2,8 nghìn tỷ đồng cổ phiếu qua kênh khớp lệnh. Lũy kế 10 tháng năm 2024, giá trị rút ròng nới rộng lên con số 76 nghìn tỷ đồng.

Từ ngày 2/11/2024, Thông tư 68/2024/TT-BTC chính thức có hiệu lực, trong đó có nội dung đáng chú ý quy định nhà đầu tư tổ chức nước ngoài có thể giao dịch mua cổ phiếu không yêu cầu có đủ tiền (Non Pre-funding solution – NPS). Ở giai đoạn dự thảo, quy định này được đánh giá rất tích cực trong việc góp phần thu hút khối ngoại. Tuy nhiên, thực tế áp dụng lại không như kỳ vọng khi đà bán ròng của khối ngoại vẫn chưa dừng lại.

Cụ thể, trong tuần đầu tiên áp dụng Thông tư 68, khối ngoại bán ròng gần 3.500 tỷ đồng. Đánh giá về điều này, PGS.TS Nguyễn Hữu Huân, Giảng viên cao cấp, Đại học Kinh tế TPHCM cho rằng, Non Pre-funding là yếu tố giúp cởi trói hoạt động giao dịch của khối ngoại, nhưng hiện tại khối ngoại chưa có nhu cầu mua nên quy định này không có tác động nhiều. Tuy nhiên, điều này sẽ giúp hỗ trợ cho việc nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam.

Ông Huân cũng cho biết thêm, Việt Nam không phải là thị trường duy nhất cho khối ngoại lựa chọn trong nhóm các quốc gia cận biên và mới nổi. Chỉ riêng tại khu vực Đông Nam Á còn có các thị trường như Indonesia, Thái Lan, Malaysia… Thời gian qua, nhờ chính sách cởi mở, các thị trường này đã thu hút vốn ngoại khá hiệu quả.

Ông Phan Dũng Khánh, Giám đốc Tư vấn đầu tư, Công ty Chứng khoán Maybank đánh giá, con số gần 80.000 tỷ đồng bán ròng của khối ngoại từ đầu năm đến nay là mức rất cao trong lịch sử hơn 20 năm của thị trường chứng khoán Việt Nam. Mức bán ròng kỷ lục đã kéo giảm mức độ tác động của khối ngoại trên thị trường chứng khoán Việt Nam xuống chỉ còn 5-7%, trong khi trước đây tỷ lệ này luôn ở mức trên 10%, thậm chí có thời điểm tiệm cận 20%. Dù mức độ tác động đã giảm, nhưng theo ông Khánh, khối ngoại vẫn có tác động về mặt tâm lý đối với các nhà đầu tư.

Đảo chiều bằng cách nào?

Hiện các chuyên gia đều có chung nhận định rằng việc nâng hạng của thị trường chứng khoán Việt Nam là mối quan tâm lớn nhất của khối ngoại hiện nay. Liên quan đến vấn đề này, bà Tạ Thanh Bình, Tổng giám đốc Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ Chứng khoán Việt Nam (VSDC) cho biết, với các tiêu chí định lượng, Việt Nam đã đáp ứng từ lâu, nhưng những tiêu chí định tính khác còn cần phải tiếp tục cải thiện.

Khi FTSE nhấn mạnh đến vấn đề No-Prefunding là giải pháp quan trọng để nâng hạng thị trường chứng khoán, ngay lập tức, cơ quan quản lý đã làm việc để tìm giải pháp tháo gỡ và mới đây Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư 68 hiệu lực đầu tháng 11 nhằm tháo gỡ vướng mắc này. Tuy vậy, cơ chế CCP (mô hình thanh toán, bù trừ) mới là yếu tố căn cơ để giải quyết vấn đề nâng hạng. Vấn đề này đã được đưa ra năm 2021 cho đến lần sửa đổi Luật Chứng khoán lần này, VSDC đề xuất thành lập công ty con để triển khai CCP.

“Thời điểm hiện nay sẽ giải quyết vấn đề kỹ thuật. Sau đó sẽ giải quyết những căn cơ hơn. Nâng hạng hay không nâng hạng thì vẫn đảm bảo việc giao dịch và thanh toán theo đúng thông lệ và cách thức như các thị trường của thế giới họ thực hiện” - Tổng giám đốc VSDC cho biết.

Bà Tạ Thanh Bình thông tin thêm, thống kê từ một ngân hàng lưu ký lớn cho thấy ngay từ những ngày đầu tiên triển khai No-Prefunding, tỷ lệ áp dụng đã đạt 60%. Đến hiện tại, về cơ bản cơ chế No-Prefunding được đánh giá an toàn, chưa có bất cứ rủi ro nào xảy ra.

Ngay khi Thông tư 68 ban hành, FTSE đã có buổi làm việc với Ủy ban chứng khoán Nhà nước vào ngày 4/11/2024. Cơ quan quản lý kỳ vọng từ nay đến tháng 3/2025 là khoảng thời gian để nhà đầu tư nước ngoài trải nghiệm giải pháp của Việt Nam. Đến tháng 9 thì FTSE mới công bố kết quả đánh giá, song VSDC kỳ vọng họ sẽ có những góc nhìn tích cực từ tháng 3/2025.

Một câu chuyện nữa là việc công bố thông tin bằng tiếng Anh. Cơ quan quản lý đang làm việc tích cực với các doanh nghiệp niêm yết để triển khai quy định mới này, bắt đầu từ 2025. Các doanh nghiệp lớn sẽ bắt buộc thực hiện trước; các sở giao dịch, VSDC cũng phải thực hiện công bố thông tin bằng tiếng Anh. Đây là yếu tố được nhà đầu tư nước ngoài đánh giá cao về khía cạnh nâng cao tính minh bạch của thị trường.

Đặc biệt, trong Luật Chứng khoán sửa đổi lần này, một vấn đề đáng quan tâm nữa là việc luật hóa hành vi "thao túng chứng khoán là hành vi bị cấm trên thị trường". Điều này giúp nâng cao tính kỷ cương trên thị trường lên một tầm mới và cũng được nhà đầu tư nước ngoài đánh giá cao và cũng giúp cơ quan quản lý xử lý vi phạm hiệu quả hơn.

Theo bà Tạ Thanh Bình, các tổ chức như MSCI, FTSE đều đang đánh giá thị trường chứng khoán Việt Nam đang chơi ở một sân chơi nhỏ hẹp hơn so với thực lực và các tổ chức rất mong chờ việc thị trường chứng khoán Việt Nam được đánh giá đúng với vị thế và chất lượng thị trường hiện nay.

Bên cạnh vấn đề nâng hạng, ông Nguyễn Hữu Huân cho rằng, để thu hút khối ngoại, thị trường chứng khoán Việt Nam cần có hàng hóa phong phú hơn bởi hiện tại những cổ phiếu tốt trên thị trường hầu như đã hết room ngoại. Do đó, cần có chiến lược mở rộng thêm hàng hóa trên thị trường, gia tăng tốc độ cổ phần hóa các doanh nghiệp nhà nước.