Bộ luật Lao động (sửa đổi): Tác động đến việc mở rộng diện bao phủ về Bảo hiểm xã hội

	Phải thật thông thoáng mới mở rộng được BHXH tự nguyện
	Học sinh, sinh viên- Nhóm có ưu thế lớn trong hưởng thụ dịch vụ y tế từ BHXH
	Đẩy mạnh xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về bảo hiểm
	Chi phí khám chữa bệnh BHYT tại nhiều địa phương tăng cao so với dự toán

Việc sửa đổi Bộ luật Lao động lần này có vai trò đặc biệt quan trọng, tác động đến việc mở rộng vững chắc diện bao phủ về BHXH. Ảnh: Hương Dịu

Mở rộng diện bao phủ BHXH

Theo thống kê, trong năm đầu tiên thực hiện chính sách BHXH tự nguyện (năm 2008) có 6.110 người tham gia. Và mỗi năm thêm trung bình khoảng 35.000 người. Năm 2015, số người tham gia cao nhất là hơn 217.000 người, năm 2016 con số này giảm xuống còn hơn 202.000 người do thay đổi về chính sách dẫn đến cán bộ không chuyên trách ở cấp xã chuyển từ tham gia BHXH tự nguyện sang BHXH bắt buộc. Tính đến hết tháng 3/2019 đạt 295.000 người tham gia BHXH tự nguyện.

Tốc độ phát triển người tham gia BHXH tự nguyện còn rất chậm. Nguyên nhân được chỉ ra là do Luật BHXH chưa bao phủ hết đối tượng có khả năng tham gia BHXH bắt buộc như chủ hộ kinh doanh cá thể, người quản lý doanh nghiệp, điều hành hợp tác xã không hưởng tiền lương. Theo quy định của pháp luật về BHXH, trước năm 2018, người làm việc theo hợp đồng lao động có thời hạn từ đủ 1 tháng đến dưới 3 tháng chưa thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc, nên trước năm 2018 những người lao động làm việc theo hình thức hợp đồng này chưa tham gia BHXH.

Tại Nghị quyết số 28/NQ-TƯ, Trung ương đã đặt ra mục tiêu “từng bước mở rộng vững chắc diện bao phủ BHXH, hướng tới mục tiêu BHXH toàn dân", chính vì vậy, việc sửa đổi Bộ luật Lao động lần này có vai trò đặc biệt quan trọng, tác động đến việc mở rộng vững chắc diện bao phủ về BHXH, đặc biệt là BHXH bắt buộc hướng tới thực hiện BHXH toàn dân theo Nghị quyết 28-NQ/TƯ về cải cách chính sách BHXH.

Để đạt mục tiêu trên, theo ông Điều Bá Được, Trưởng Ban Thực hiện chính sách BHXH (BHXH Việt Nam), ngay trong dự thảo Bộ luật Lao động (sửa đổi) lần này cần tạo bước đột phá trong nhận thức về đối tượng tham gia BHXH bắt buộc, đó là mở rộng đến toàn bộ người có quan hệ lao động (có thuê mướn, sử dụng và trả lương), thay vì chỉ quy định áp dụng đối với người lao động có hợp đồng lao động (HĐLĐ) từ đủ 1 tháng trở lên như trong Luật BHXH hiện hành. Bởi vì, thực tế hiện nay, quan hệ lao động có thể được thông qua HĐLĐ, hoặc có thể thoả thuận bằng văn bản, hoặc không bằng văn bản. Nếu quy định phải có HĐLĐ mới thuộc đối tượng bắt buộc tham gia BHXH thì vừa không phát triển BHXH hết được số lao động, lại vừa tạo “lỗ hổng” để người lao động và chủ sử dụng lao động dừng ký HĐLĐ để chuyển sang thoả thuận bằng hình thức khác để ngừng đóng BHXH. Khi đó, mục tiêu mở rộng vững chắc diện bao phủ về BHXH sẽ rất khó đạt được.

Theo tính toán, nếu bổ sung quy định bắt buộc tham gia BHXH đối với toàn bộ người có quan hệ lao động thì dự kiến sẽ có khoảng 10 triệu người tham gia BHXH trong diện này, nâng tổng số lên 25 triệu người của cả nước tham gia BHXH bắt buộc.

Không đồng nhất tuổi nghề với tuổi hưởng lương hưu

Cũng theo ông Điều Bá Được, khu vực không có quan hệ lao động (lao động tự sản xuất, kinh doanh không thuê mướn lao động và cũng không làm thuê cho chủ sử dụng lao động khác) là khu vực có số lao động tương đối lớn. Việc chuyển đổi lao động giữa khu vực này với khu vực có quan hệ lao động diễn ra liên tục, vì vậy cần có quy định để đảm bảo quyền lợi BHXH, BHYT cho mọi người lao động. Cụ thể, người lao động trong khu vực không có quan hệ lao động mà có việc làm và thu nhập ổn định, đang chấp hành nghĩa vụ nộp thuế theo quy định thì cần được bổ sung vào diện tham gia BHXH bắt buộc. Khi đó, theo tính toán, số lao động này sẽ làm gia tăng diện bao phủ BHXH thêm hàng triệu người.

Về vấn đề tiền lương làm căn cứ đóng BHXH, BHYT, BH thất nghiệp, Trưởng Ban Thực hiện chính sách BHXH cho rằng, cần quy định thống nhất về mức đóng thấp nhất, mức đóng cao nhất đối với BHXH, BHYT, BH thất nghiệp. Đồng thời, quy định tiền lương làm căn cứ đóng BHXH, BHYT, BH thất nghiệp thấp nhất phải bằng 70% thu nhập thực tế của nguời lao động nhận được từ người sử dụng lao động và cao nhất không quá 20 lần mức lương tối thiểu vùng.

Đối với một vấn đề đang được dư luận hết sức quan tâm trong thời gian qua – tuổi nghỉ hưu, Trưởng Ban Thực hiện chính sách BHXH Điều Bá Được cho rằng, trước hết cần nhận thức rằng, đây là quy định về “độ tuổi hưởng lương hưu” không phải “tuổi nghỉ hưu” để phân biệt với tuổi nghề và không đồng nhất tuổi nghề với tuổi hưởng lương hưu. Điều này hoàn toàn phù hợp với thông lệ quốc tế.

“BHXH Việt Nam thống nhất phương án tăng độ tuổi hưởng lương hưu đã nêu trong dự thảo. Ngoài quy định độ tuổi hưởng lương hưu, dự án cũng cần bổ sung quy định độ tuổi hưởng lương hưu xã hội cho phù hợp tương đồng (hiện nay đang quy định là 80 tuổi). Tuy nhiên, việc tăng độ tuổi hưởng lương hưu cơ bản, quy định độ tuổi hưởng lương hưu xã hội sẽ kéo theo phải sửa hàng loạt các quy định trong Luật BHXH như: Quy định giảm thời gian đóng BHXH tối thiểu để hưởng lương hưu (hiện nay đang quy định từ đủ 20 năm); cách tính tỷ lệ hưởng, tính mức lương hưu theo nguyên tắc đóng, hưởng, công bằng, bình đẳng, chia sẻ, bền vững; điều chỉnh lương hưu; quy định hạn chế hưởng BHXH một lần; hạn chế nghỉ hưu trước tuổi…”, ông Điều Bá Được nhấn mạnh.