Áp lực lạm phát vẫn hiện hữu

TS. Nguyễn Đức Độ, Phó Viện trưởng Viện Kinh tế tài chính:

TS. Nguyễn Đức Độ.

Các yếu tố về cung tiền, lãi suất và tổng cầu không chỉ khiến lạm phát được kiềm chế trong 9 tháng đầu năm 2023, mà còn tiếp tục có tác động kiềm chế tốc độ tăng CPI trong những tháng cuối năm. Bên cạnh đó, các nguy cơ xảy ra các cú sốc về cung như giá dầu, tỉ giá giống năm 2022 cũng không cao, thuận lợi cho việc kiềm chế lạm phát. Về giá dầu, với nguy cơ suy thoái kinh tế toàn cầu đang gia tăng (có thể xảy ra vào cuối năm 2023 hoặc đầu năm 2024), giá dầu nhiều khả năng sẽ tiếp tục xu hướng giảm như đã diễn ra trong vòng 1 năm qua, hoặc ít nhất sẽ không tăng mạnh.

Lạm phát trung bình trong năm 2023 được dự báo xoay quanh mức 3,5%. Mục tiêu kiểm soát lạm phát 2023 khoảng 4,5% hay thậm chí dưới 4% là hoàn toàn khả thi. Nguyên nhân khiến mục tiêu kiểm soát lạm phát năm 2023 được đặt ở mức 4,5%, cao hơn năm trước, do mục tiêu này được đưa ra tháng 10-11/2022 để Quốc hội thông qua. Thời điểm đó, áp lực tỷ giá rất lớn. Theo tính toán, tỷ giá tăng 1% thì CPI tăng 0,3%. Tuy nhiên, hiện tỷ giá giảm khá mạnh thì áp lực lạm phát cũng theo đó sẽ giảm đáng kể.

Chuyên gia kinh tế Vũ Vinh Phú:

Ông Vũ Vinh Phú.

Giá cả thị trường 9 tháng đầu năm diễn biến "êm dịu", nguyên nhân đến từ việc sức mua yếu, nguồn cung dồi dào. Dự báo mục tiêu CPI cả năm cao nhất sẽ đạt ở mức 3,8 - 4% và lạm phát dưới 4% là có thể đạt được, góp phần vào việc ổn định kinh tế vĩ mô.

Tuy nhiên, thị trường bán lẻ vẫn tồn tại nhiều bất cập khi giá từ tay người sản xuất rất rẻ thì qua các khâu trung gian phân phối đến tay người tiêu dùng lại cao, làm cho sức mua yếu. Do đó, cần quản lý một cách chặt chẽ tránh những điều hành đột biến không có lợi cho thị trường và giá cả chung, đặc biệt là các mặt hàng là đầu vào của xã hội như xăng dầu, than, điện.

Để đạt được mục tiêu kiềm chế lạm phát, các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp của Chính phủ cần tiếp tục thực hiện nhanh, dễ tiếp cận trong những tháng cuối năm.

PGS.TS. Đinh Trọng Thịnh, Học viện Tài chính:

PGS.TS. Đinh Trọng Thịnh.

Một bài học cũ nhưng luôn mới là phải tránh được tâm lý lạm phát kỳ vọng, loại bỏ được các tin đồn thất thiệt gây hoang mang tâm lý, ảnh hưởng xấu tới mặt bằng giá cả. Theo đó, bên cạnh việc tăng cường công tác tuyên truyền về điều hành giá cả thì cần tăng cường kiểm tra, giám sát hoạt động giá cả, thị trường, tránh hoặc xử lý kịp thời tình trạng “té nước theo mưa” của một số chủ thể nhất là với các hàng hóa, dịch vụ thiết yếu. Để kiểm soát lạm phát trong những tháng cuối năm 2023, các mặt hàng Nhà nước định giá, các dịch vụ công đang triển khai lộ trình thị trường (y tế, giáo dục, điện) cần được điều chỉnh vào thời điểm phù hợp.

Xuân Thảo (ghi)

Lạm phát sẽ khoảng 3-3,5%

TS. Nguyễn Bích Lâm.

Theo TS. Nguyễn Bích Lâm, nguyên Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê, trong những tháng còn lại của năm 2023, dự báo giá lương thực, thực phẩm, nhà ở đi thuê, vật liệu bảo dưỡng nhà ở, dịch vụ y tế sẽ tăng; giá xăng dầu và giá gas giảm; giá dịch vụ giáo dục không tăng. Khi đó, dự báo lạm phát bình quân cả năm trong khoảng từ 3-3,5%, thấp hơn 1% so với mục tiêu 4,5% đã được Quốc hội thông qua.

Lạm phát của nền kinh tế có xu hướng giảm dần với chỉ số CPI bình quân 9 tháng năm 2023 ở mức 3,16%, tuy vậy, lạm phát cơ bản tăng 4,49%. Ông đánh giá gì về những con số trên?

Thị trường hàng hoá thế giới trong 9 tháng năm 2023 có nhiều biến động, tổng cầu thế giới còn yếu, hàng rào bảo hộ có xu hướng gia tăng. Mỹ, Liên minh châu Âu và một số quốc gia tiếp tục thực hiện chính sách tiền tệ thắt chặt nhằm đưa lạm phát dần về mức mục tiêu. Bên cạnh đó, chỉ số giá lương thực thế giới trong 6 tháng đầu năm 2023 đã giảm xuống mức đáy và bắt đầu tăng trở lại trong tháng 7/2023 do lo ngại hiện tượng El Nino phá hoại mùa màng, thời tiết cực đoan diễn ra ở nhiều nơi, bão lũ, thiên tai xảy ra tại nhiều quốc gia và bất ổn địa chính trị đã đặt an ninh lương thực toàn cầu trước thách thức mới.

Ngày 11/8/2023, Cơ quan Năng lượng quốc tế (IEA) đã nâng dự báo nhu cầu dầu mỏ toàn cầu năm 2023 lên mức kỷ lục 102,2 triệu thùng/ngày. Nguồn cung thắt chặt đã tạo động lực cho đà đi lên của giá dầu mỏ. Trong phiên giao dịch ngày 10/8, giá dầu Brent đã tăng lên mức 88 USD/thùng, cũng là mức cao nhất kể từ đầu năm đến nay. Tuy nhiên, bình quân 8 tháng năm 2023, giá dầu Brent vẫn giảm gần 22% so cùng kỳ năm trước. IEA cảnh báo trữ lượng dầu thế giới có thể giảm mạnh trong giai đoạn còn lại của năm 2023, dẫn đến việc giá cả tiếp tục leo thang.

Trong bối cảnh đó, chỉ số CPI bình quân 9 tháng năm 2023 của Việt Nam tăng 3,16% do giá lương thực, thực phẩm, giáo dục, nhà ở và vật liệu xây dựng... tăng. Lạm phát cơ bản bình quân 9 tháng tăng 4,49% so với cùng kỳ năm 2022, cao hơn mức lạm phát bình quân chung do giá một số mặt hàng như: xăng dầu, gas giảm khiến lạm phát tổng thể giảm nhưng thuộc nhóm hàng được loại trừ trong danh mục tính lạm phát cơ bản. Đồng thời, một số mặt hàng chiếm tỷ trọng lớn trong tính toán lạm phát cơ bản có xu hướng tăng như nhà ở đi thuê tăng 21 tháng liên tiếp; ăn uống ngoài gia đình tăng 29 tháng liên tiếp.

Với xu hướng lạm phát bình quân giảm dần qua các tháng, ông dự báo gì về lạm phát cả năm 2023?

Do tổng cầu tiêu dùng còn yếu; các địa phương thực hiện chương trình khuyến mại, giảm giá nhằm kích cầu tiêu dùng; đặc biệt, giá của một số hàng hoá và dịch vụ chiến lược do nhà nước quản lý không điều chỉnh tăng như dịch vụ giáo dục và y tế, giá điện bán lẻ chỉ tăng ở mức thấp.

Bên cạnh đó, lạm phát thế giới hạ nhiệt làm giảm áp lực lạm phát đối với kinh tế Việt Nam. Đó là những nguyên nhân khiến cho xu hướng lạm phát bình quân của những tháng sau giảm so với những tháng trước.

Trong những tháng còn lại của năm 2023, dự báo giá lương thực, thực phẩm, nhà ở đi thuê, vật liệu bảo dưỡng nhà ở, dịch vụ y tế sẽ tăng; giá xăng dầu và giá gas giảm; giá dịch vụ giáo dục không tăng. Khi đó, dự báo lạm phát bình quân cả năm trong khoảng từ 3-3,5%, thấp hơn 1% so với mục tiêu 4,5% đã được Quốc hội thông qua.

Ông có đề xuất gì về việc điều hành giá trong những tháng còn lại của năm 2023?

Các cơ quan quản lý nhà nước cần tận dụng dư địa này có được trong năm 2023 để điều chỉnh kịp thời giá các mặt hàng do Nhà nước quản lý. Cụ thể là điều chỉnh giá dịch vụ giáo dục, dịch vụ y tế để giúp các đơn vị trong ngành giáo dục và y tế hoạt động ổn định. Đồng thời, cũng là giảm bớt áp lực dồn tích phải điều chỉnh giá các mặt hàng này với biên độ lớn trong các năm tiếp theo và để không lặp lại bất cập như đối với giá điện bán lẻ trong thời gian qua.

Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Y tế và Bộ Tài chính cùng các bộ, ngành liên quan cũng tính toán, thống nhất trình Chính phủ điều chỉnh phí dịch vụ giáo dục, dịch vụ y tế, góp phần giảm bớt khó khăn cho đội ngũ viên chức của hai ngành này.

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, thời tiết kém thuận lợi diễn ra tại nhiều quốc gia có thể ảnh hưởng tới nguồn cung lương thực, thực phẩm toàn cầu; giá lương thực thế giới đã tăng cao trở lại, gia tăng nhu cầu nhập khẩu gạo của Việt Nam. Đồng thời, giá thực phẩm có xu hướng tăng cao vào những tháng cuối năm do nhu cầu tiêu dùng tăng và do dịch bệnh trên vật nuôi.

Vì vậy, Chính phủ tiếp tục thực hiện giải pháp đảm bảo cân đối cung - cầu thị trường, đặc biệt là nhóm lương thực, thực phẩm đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo an sinh xã hội và tránh việc tăng cục bộ tại một vài địa phương, từ đó gây gia tăng kỳ vọng lạm phát.

Ngoài ra, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cần có biện pháp để hạn chế giá thức ăn chăn nuôi tăng cao gây áp lực cho người chăn nuôi. Bởi, điều này gia tăng khả năng bỏ chuồng, ảnh hưởng tới nguồn cung thực phẩm trong những tháng cuối năm.

Xăng dầu là nhiên liệu quan trọng nên cần đảm bảo nguồn cung mặt hàng xăng dầu và cân đối nguồn điện để đảm bảo nguồn nhiên liệu cho sản xuất và tiêu dùng, đảm bảo an sinh xã hội. Khi giá xăng dầu thế giới tăng cao, Chính phủ dùng quỹ bình ổn giá xăng dầu, giảm thuế nhập khẩu để giữ ổn định giá tránh việc tăng giá xăng dầu quá cao. Đồng thời, hỗ trợ giá cho một số ngành có chi phí xăng dầu chiếm tỷ trọng lớn trong chi phí sản xuất.

Cùng với đó, Chính phủ cần làm tốt công tác truyền thông để tránh việc tạo ra kỳ vọng lạm phát, đẩy mặt bằng giá tăng lên tại một số thời điểm diễn biến kinh tế thế giới và trong nước bất lợi.

Xin cảm ơn ông!

Xuân Thảo (thực hiện)