Vun đắp lễ hội văn minh

Dù lễ hội mang tính tôn giáo, hoặc lễ hội mang tính tâm linh, thì đó cũng là kết tinh của đời sống văn hóa người Việt qua quá trình lao động, sản xuất. Giá trị của lễ hội không ai phủ nhận được, nhưng vẻ đẹp của lễ hội đang bị hư hao bởi những tác động khác nhau.

Sẽ hơi cực đoan khi cho rằng sự phát triển rầm rộ của các lễ hội hiện nay do người dân quá sùng bái tạo nên nhu cầu tin cậy vào thần thánh. Khi đời sống vật chất được nâng lên thì đời sống tinh thần cũng có đòi hỏi nâng lên. Tham gia lễ hội là một hình thức du xuân tích cực. Tuy nhiên, khi lễ hội nghiêng theo xu hướng mê tín hoặc manh động thì lại làm tổn thương đến hình ảnh cộng đồng văn minh.

Ngay ngày khai mạc Lễ hội Chùa Hương năm nay, đã xảy ra câu chuyện nhà sư tung lộc khá phản cảm. Với bề dày truyền thống và mức độ nổi tiếng của lễ hội Chùa Hương, thì hàng ngàn hoặc hàng vạn người dân đến đây để cầu an lạc không có gì lạ. Thế nhưng, trong kế hoạch khai hội Chùa Hương không hề có chương trình phát lộc. Ở đây, lộc là biểu tượng Phật bà làm bằng nhựa có dây đeo. Ban đầu nhà sư Thích Đạo Trụ phát lộc một cách bình thường, song khi thấy lượng phật tử và du khách quá đông thì nhà sư Thích Đạo Trụ đã… tung lộc về phía đám đông và tạo ra màn chen lấn hỗn loạn. Việc phát lộc rất trang trọng, cần được thể hiện đúng lúc và đúng chỗ, chứ không thể tùy tiện vung tay như vậy!

Năm ngoái, hội Gióng ở Sóc Sơn – Hà Nội đã có cuộc ẩu đả đáng xấu hổ giữa những thanh niên tranh cướp lộc. Năm nay, hội Gióng không có đấm đá mà vẫn tồn tại cảnh giành giật bát nháo. Hội Gióng còn tiết mục rước giò hoa tre rất sinh động. Dù có bảo vệ, nhưng đoàn rước vừa hạ giò hoa tre xuống đền Trình thì hàng trăm người đã nhảy bổ vào tước đoạt. Và tiếp theo, không khí càng căng thẳng hơn ở phần tranh cướp trầu cau. Phải chăng, có được lộc trầu cau thì sẽ thuận lợi về đường tình duyên, nên không ai nhường ai? Dẫu giải thích bằng lý do gì, thì hành động dẫm đạp lên nhau để cướp lộc là không nên.

Đến nay, lễ hội ở nhiều cách định nghĩa khác nhau, nhưng nền tảng cơ bản nhất của lễ hội vẫn là thiết lập một cầu nối giữa hiện tại và quá khứ. Đến lễ hội để tìm hiểu và suy ngẫm lại một thời tổ tiên đã sống. Do đó, mọi hành vi tranh lộc đều là biến tướng nguy hiểm của một bộ phận du khách hôm nay. Muốn gìn giữ vẻ đẹp lễ hội, phải cần cả hai yếu tố song hành: Phương pháp tổ chức và ý thức công dân.

Trong khoảng 8.000 lễ hội hàng năm, có những lễ hội tầm vóc quốc gia như Lễ hội Đền Hùng, nhưng cũng có những lễ hội mang tính phô trương tốn kém. Đánh giá cụ thể hơn, có những lễ hội đang mở rộng theo thời gian như Lễ hội Yên Tử ở Quảng Ninh, Lễ hội chùa Bái Đính ở Ninh Bình, Lễ hội Đền Trần ở Nam Định, Lễ hội Bà Chúa Xứ ở An Giang, Lễ hội Ngũ Hành Nương Nương ở Long An, Lễ hội Nghinh Ông ở Cần Giờ - TP.HCM… Mỗi lễ hội có một phong cách độc đáo, mà nếu không chú trọng phát huy mặt tích cực sẽ gây ra những sự bất cập ngoài tiên liệu.