Việt Nam có thể xuất khẩu năng lượng nếu có chính sách phù hợp

Với nhu cầu tiêu thụ điện tăng cao, dự báo giai đoạn từ năm 2020 trở đi, Việt Nam có thể sẽ thiếu điện. Ông đánh giá như thế nào về vai trò của các nguồn năng lượng tái tạo trong bù đắp sự thiết hụt điện thời gian tới?

Việt Nam hiện có 10 dự án về điện hóa thạch, đã lắp đặt được 80% với tổng công suất khoảng 6GW. Tuy nhiên, để hoàn thành 20% còn lại là điều không dễ dàng do thiếu vốn, công nghệ... Nếu các dự án năng lượng tái tạo như điện gió, điện mặt trời được triển khai đúng kế hoạch, khả năng cung ứng khoảng 1,5GW, bằng ¼ tổng công suất dự kiến của các dự án năng lượng điện hoá thạch. Tổng số 1,65GW/tổng số nhu cầu 200GW của năm 2020 cũng là một con số khá khiêm tốn. Do đó, nguồn lực cung ứng điện chủ yếu vẫn đến từ các nhà máy thuỷ điện lớn và kỳ vọng vào các nhà máy năng lượng hoá thạch.

Với mức độ phát triển công nghiệp hiện nay, Việt Nam chắc chắn sẽ thiếu điện, phải có kịch bản nhập điện bên ngoài nhiều hơn. Do không có nguồn lắp đặt dữ trữ nào có thể tự cân bằng được mức thiếu hụt nên Việt Nam cần thương thảo với các nước xung quanh để có được hợp đồng mua bán điện đảm bảo.

Theo Quyết định số 428/QĐ-TTg ngày 18/3/2016 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt điều chỉnh quy hoạch phát triển điện lực quốc gia giai đoạn 2011 - 2020, có xét đến năm 2030, mục tiêu đề ra là: Đến năm 2020, tỷ trọng sản xuất điện sử dụng năng lượng tái tạo chiếm 6,5% trong cơ cấu nguồn điện. Trong đó, công suất điện gió đạt 800MW, công suất nguồn điện mặt trời đạt khoảng 850MW. Theo ông, các mục tiêu này liệu có đạt được?

Tiến độ xây dựng điện gió, điện mặt trời với mục tiêu như trên khó hoàn thành. Đối với điện gió, đến nay công suất lắp đặt mới đạt trên 200MW, còn một số dự án đang tiếp tục đưa vào thêm trong năm 2018. Tuy vậy, tính cả các dự án trong năm nay đưa vào, công suất điện gió cũng chỉ có thể đạt mức 360MW-400MW. Muốn đạt mục tiêu đến năm 2020, công suất điện gió đạt 800MW thì trong hai năm nữa phải hoàn thành thêm 400MW. Một dự án điện gió đòi hỏi nhiều thứ, phải tiến hành đo đạc tối thiểu 365 ngày, sau đó phân tích dự án tiềm năng gió, xây dựng một loạt thông tin... Vì vậy, khả năng đạt được 800MW điện gió đến năm 2020 rất đáng quan ngại.

Về điện mặt trời, với giá điện nâng lên mức 9,35 cent/kWh (theo Quyết định số 11/2017/QĐ-TTg về cơ chế khuyến khích phát triển dự án điện mặt trời của Thủ tướng Chính phủ ngày 11/4/2017, Tập đoàn Điện lực Việt Nam có trách nhiệm mua toàn bộ lượng điện từ các dự án điện mặt trời nối lưới với giá mua điện tại điểm giao nhận điện là 2.086 đồng/kWh (chưa bao gồm thuế Giá trị gia tăng, tương đương 9,35 cent/kWh-PV), hiện nay đã có nhiều nhà đầu tư tham gia lĩnh vực này. Đáng chú ý, trong số đó nhiều nhà đầu tư không chuyên nghiệp. Một số tập đoàn thấy giá điện tăng, có khả năng thu hồi vốn nên đã tham gia đầu tư. Trên thực tế, để đầu tư dự án điện mặt trời có chất lượng, đảm bảo thu được lãi phải là đơn vị có hiểu biết nhất định về năng lượng mặt trời, có tính chuyên nghiệp. Do đó, muốn đạt mục tiêu xây dựng được 850MW điện mặt trời vào năm 2020 hoạt động ổn định, bền vững, đòi hỏi có nhà đầu tư chất lượng tham gia.

Đến nay công suất lắp đặt điện gió mới đạt trên 200MW, trong khi mục tiêu đến 2020 đạt 800MW.

Trong khi giá điện mặt trời đã được điều chỉnh lên mức 9,35cent/kWh, thì giá cho điện gió vẫn là 7,8 cent/KWh, chưa đủ sức thu hút nhà đầu tư. Theo ông, đâu là mức giá phù hợp để thúc đẩy đầu tư, phát triển điện gió ở Việt Nam?

Công nghệ điện gió phức tạp hơn điện mặt trời nhiều. Việt Nam không phải là đơn vị sản xuất thiết bị, chỉ tìm hiểu tiềm năng, xây dựng và lắp đặt. Tuy nhiên, để tiến hành xây dựng điện gió phải đo đạc tối thiểu 365 ngày, cộng dữ liệu thô năng lượng điện gió ở khu vực đo đạc trong vòng 30 năm để điều chỉnh dữ liệu sao cho phù hợp. Ví dụ, số liệu đo đạc trong năm quá tích cực hoặc quá tiêu cực thì trong dài hạn đều phải điều chỉnh lại cho phù hợp.

Điện gió liên quan tới độ cao. Ở độ cao 60m, 80m hay 100m, tiềm năng đều khác nhau. Trong phát triển điện gió, GIZ có 3 hợp phần tham gia quá trình phát triển năng lượng gió tại Việt Nam. Đó là xây dựng chính sách; hỗ trợ nâng cao năng lực trang trại điện gió và hỗ trợ công nghệ điện gió. Về hỗ trợ hợp phần chính sách, phía GIZ đã cùng chuyên gia Việt Nam nỗ lực đề xuất các chính sách về giá cũng như một loạt chính sách khác. Hiện nay, đề xuất về giá được đưa ra là 8,78cent/kWh với gió trên đất liền và gió ngoài biển là hơn 9cent/kWh. Tôi cho rằng, khi có được mức giá đó sẽ kích thích nhà đầu tư tốt.

Trước mắt, thiếu hụt năng lượng nói chung, điện nói riêng có thể bù đắp bằng bài toán NK. Tuy nhiên, về lâu dài, nếu phát triển tốt tiềm năng năng lượng tái tạo, điển hình như năng lượng gió, liệu bài toán năng lượng của Việt Nam có thể xoay chiều không, thưa ông?

Việt Nam hoàn toàn có thể đẩy mạnh năng lượng tái tạo. Không chỉ ở khu vực đất liền, ngay cả ngoài biển cũng có dư địa phát triển năng lượng tái tạo để phục vụ cho Việt Nam và cả khu vực Đông Nam Á. Nếu có những chính sách phát triển phù hợp, đến năm 2050, Việt Nam hoàn toàn có thể tự túc được năng lượng tái tạo và thậm chí còn có thể XK.

Đối với điện gió, dư địa còn khá lớn, khoảng 24GW-30GW ở độ cao 80m, chưa kể ở độ cao 100m. Tiềm năng gió phụ thuộc độ cao. Ví dụ, hiện nay đang lắp đặt điện gió ở độ cao 80m, chỉ cần nâng lên 100m thì tiềm năng tốc độ gió tăng thêm 10% và công suất tăng thêm 1,31 lần. Tại Đức, chiều cao lắp đặt điện gió đã là 137m. Nếu có chính sách phù hợp, nhà đầu tư đổ tiền vào thì mỗi dự án chỉ khoảng 2 năm là hoàn thành, kể cả từ khâu điều tra, lắp đặt. Khai thác tốt, Việt Nam có thể giải quyết lượng lớn thiếu hụt năng lượng.

Xin cảm ơn ông!