Thể thao Việt Nam và Asiad: Phép thử cho tương lai

Khai mạc Đại hội thể thao trong nhà châu Á - Asian Indoor Games III năm 2009.

1. Theo kết luận của Thủ tướng Chính phủ sau khi chủ trì cuộc họp với các bộ, ngành, UBND thành phố Hà Nội về việc dừng đăng cai Asiad 18, thì nguyên nhân chính là việc chuẩn bị chưa chặt chẽ. Khi vận động đăng cai, chưa có đề án để bảo đảm tổ chức thành công Asiad nếu được chấp nhận.

Bên cạnh đó, còn nhiều ý kiến chưa đồng thuận về mục đích ý nghĩa và còn khác nhau rất lớn về tổng mức đầu tư cũng như các nguồn kinh phí cụ thể như ngân sách Trung ương, ngân sách địa phương, nguồn xã hội hóa, nguồn thu từ Asiad.

Thực tế là qua các sự kiện TDTT lớn đã được tổ chức tại Việt Nam và trên thế giới cho thấy, hầu hết là nguồn thu không bù đắp đủ chi phí, và hiệu quả sử dụng nhiều công trình sau khi tổ chức là không cao.

Trong bối cảnh chịu ảnh hưởng nặng nề của khủng hoảng tài chính và suy thoái kinh tế toàn cầu, tình hình kinh tế - xã hội của nước ta còn có nhiều khó khăn. Ngân sách Nhà nước cả Trung ương và địa phương rất hạn hẹp và phải tập trung ưu tiên đầu tư cho nhiều nhiệm vụ hết sức cấp thiết khác.

Mặt khác, việc đầu tư xây dựng mới các hạng mục công trình phải có để phục vụ cho Asiad 18 theo hình thức xã hội hóa như: Sân đua xe đạp lòng chảo, làng vận động viên, khu thi đấu đua ngựa và 5 môn phối hợp… cũng như dự kiến nguồn thu từ ASIAD để bổ sung cho kinh phí tổ chức là chưa có cơ sở chắc chắc và rất khó đảm bảo.

Theo Thủ tướng, việc đăng cai và tổ chức thành công các sự kiện TDTT khu vực, quốc tế sẽ góp phần phát triển kinh tế - xã hội và quảng bá hình ảnh, nâng cao vị thế của đất nước. Tuy nhiên nếu tổ chức không chu đáo, không thành công, thì sẽ ảnh hưởng ngược lại.

2. Thủ tướng Chính phủ đã kết luận: Sẽ xin đăng cai tổ chức Asiad vào thời điểm thích hợp. Điều đó có nghĩa là phải sau năm 2019 ít nhất là 4 năm (1 chu kỳ Đại hội), ngày hội thể thao lớn nhất châu lục mới có thể diễn ra tại Việt Nam. Nhưng rõ ràng, nếu nhìn vào ngày hôm nay, thì chưa hẳn là thời gian mà vấn đề quan trọng nhất là tiềm lực của cả đất nước cũng như chính tiềm lực của một nền thể thao.

Không thể phủ nhận rằng, ở thời điểm mà cuộc đua đăng cai tổ chức Asiad 18 của Việt Nam bắt đầu vào năm 2011 và 1 năm sau giành thắng lợi bằng quyết định của Hội đồng Thể thao châu Á (OCA), có nhiều yếu tố ủng hộ ngành thể thao.

Việt Nam đã tổ chức thành công Đại hội thể thao trong nhà châu Á lần thứ III (là đại hội thể thao cấp châu lục đầu tiên tại nước ta) cùng ngôi á quân trong bảng xếp hạng huy chương. Cùng một hệ thống cơ sở vật chất đủ để tổ chức 24 môn thi đấu cho 2.456 VĐV đến từ 42 quốc gia và vùng lãnh thổ, đã đưa Thể thao Việt Nam lên vị thế mới.

Quan trọng hơn, bối cảnh còn sáng sủa của nền kinh tế trong nước và quốc tế cũng "ủng hộ" cho cuộc đua đăng cai Asiad khi ấy. Bên cạnh đó, đề án đăng cai tổ chức chỉ với mức 150 ngàn USD lúc mới đưa ra thậm chí còn trở thành điểm sáng cho ngành thể thao nhờ vào khả năng... tiết kiệm!

Năm 2003 đăng cai tổ chức Đại hội thể thao Đông Nam Á - SEA Games lần thứ 22; Năm 2009 tiếp tục là chủ nhà của Đại hội thể thao trong nhà châu Á lần thứ III và năm 2019 là Asiad 18; chưa kể xen kẽ vào đó là năm 2016 với Đại hội thể thao bãi biển châu Á. Xét về mặt cấp độ, đương nhiên đó là bước tiến dài, nâng cao vị thế của Thể thao Việt Nam trên trường quốc tế. Tuy nhiên, đó lại không phải là phép tính số học giản đơn... bởi tiềm lực (cả thực tế) lúc này không cho phép chúng ta mạo hiểm với cuộc tổ chức lớn, trong lúc kinh nghiệm lẫn khả năng thực tế chỉ là ẩn số lớn.

Rước đuốc tại SEA Games 22

3. Có thể nói chính cái "điểm sáng" kia lại phản tác dụng khi quá trình chuẩn bị đăng cai, tổ chức Asiad 18 chính thức được ngành thể thao "khởi động" ở trong nước. Từ sự "vô lý" của khoản chi quá ít nếu so với các kỳ Đại hội trước đã diễn ra (hàng tỷ USD), thì hàng loạt những bất cập khác không chỉ của công tác chuẩn bị mà của cả ngành thể thao đã... lộ ra. Và kết quả là quyết định của Thủ tướng Chính phủ rút lại quyền đăng cai tổ chức Asiad. Một quyết định đã nhận được sự ủng hộ của đông đảo quần chúng nhân dân.

Asiad 18 sẽ diễn ra ở một quốc gia khác vào năm 2019 và dù không trên sân nhà thì Thể thao Việt Nam vẫn sẽ có mặt, tham gia tranh tài với những mục tiêu huy chương, thành tích sẽ giảm xuống. Nhưng có một câu hỏi được đặt ra vào lúc này là đến bao giờ chúng ta mới chính thức trở thành chủ nhà của một kỳ Đại hội thể thao châu Á chính thức? 2023 hay còn xa hơn nữa?

Khó để trả lời câu hỏi này, khi thời gian còn quá dài, nhưng cũng chính cái quãng thời gian dài ấy sẽ là lúc để chính ngành thể thao có sự chuẩn bị kỹ lưỡng hơn trên nhiều mặt để có thể vững tin và nhận được ủng hộ toàn diện để đăng cai tổ chức Asiad.

Tất nhiên, một sự kiện thể thao lớn hàng đầu cấp châu lục và nếu lần đầu tổ chức, sự hỗ trợ Nhà nước là yếu tố cần thiết. Tuy nhiên, từ việc phụ thuộc quá nhiều vào nguồn ngân sách để đăng cai, tổ chức các giải thể thao quốc tế lớn khiến ngành thể thao mất đi tính chủ động của chính mình (thực tế việc đăng cai Asiad 18 này là minh chứng).

Bên cạnh việc chuẩn bị từ lực lượng đến chuyên môn để đủ sức tranh tài, thì chính ngành thể thao ngay từ lúc này cũng phải xây dựng cho mình nền tảng phát triển vững chắc nhằm chuẩn bị cho thách thức mang tên Asiad trong tương lai. Đó phải là việc xây dựng, hình thành một hệ thống cơ sở vật chất hoàn thiện, tiêu chuẩn cũng như quá trình khai thác, sử dụng hiệu quả. Ngoài ra, cần tăng cường công tác xã hội hóa mà cụ thể là đẩy mạnh việc tìm kiếm các nguồn thu ngoài ngân sách, khai thác tốt các mảng tài trợ, quảng cáo và dịch vụ.

Nói tóm lại là để có thể đăng cai tổ chức thành công Asiad trong tương lai thì Thể thao Việt Nam vẫn cần phải giải bằng được bài toán đã cũ - Tự đứng vững trên đôi chân chính mình, thay vì mãi là ngành bao cấp.