Nức danh làng trạng Vĩnh Hoàng
Sống bằng chuyện Trạng
“Có một người đi câu cá, bắt một con cóc làm mồi. Đến hồ, ông lấy đà vút dây câu một cái thì không ngờ dây câu văng sang bờ hồ phía bên kia. Trong lúc không biết làm cách nào để gỡ lưỡi câu đang mắc vào bụi thì một con chim cuốc nhảy ra ăn con cóc. Khi đang kéo cuốc thì con chồn từ trong bụi rậm lao ra ngoạm con cuốc vào miệng, mắc phải lưỡi câu. Mừng quá ông kéo dây câu thì… “bụp”, một con cá đô (lóc) từ hồ lao lên đớp trọn con chồn. Con cá to quá, bà con xúm lại cùng nhau kéo lên rồi dùng cuốc to để đánh vảy. Sau đó mỗi người được tặng một chiếc vảy mang về làm quạt. Mổ bụng con cá ra có cả chồn, mổ bụng chồn có cả chim cuốc, mổ cuốc ra có hơn chén tép, đủ làm bảy món liên hoan cả làng thật là vui…”.
Câu chuyện là là món “đặc sản” cây nhà lá vườn mà chị Dạ Hương, Trưởng ban Văn hóa xã Vĩnh Tú “đãi” chúng tôi nhân dịp có khách từ Hà Nội vào chơi. Đó cũng là “kho báu văn hóa” truyền lại từ bao đời nay mà nhờ nó làng Huỳnh Công Tây (xã Vĩnh Tú, huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị) nổi danh xa gần. Món ăn tinh thần vô giá ấy vẫn được biết đến với cái tên quen thuộc: Chuyện Trạng Vĩnh Hoàng. Sở dĩ, gọi là Trạng Vĩnh Hoàng cũng vì trước đây ba làng Huỳnh Công Tây, Huỳnh Công Đông và Huỳnh Công Nam thuộc xã Vĩnh Hoàng (thành lập năm 1949). Trải qua bao bể dâu, “thương hiệu” Vĩnh Hoàng vẫn in sâu trong tiềm thức lớp lớp người sinh ra và lớn lên trên vùng đất Trạng.
Không ai nhớ chính xác chuyện Trạng Vĩnh Hoàng có từ bao giờ, chỉ biết thế hệ nọ nối tiếp thế hệ kia vẫn kể, vẫn sáng tạo ra những câu chuyện tiếu lâm “để đời” như thế. Ở nơi cái đói, cái nghèo thường xuyên bám riết như mối tơ duyên trời buộc ấy lại chính là mảnh đất màu mỡ để chuyện Trạng chào đời. Những người con của đất miền Trung đầy gian khổ đã lấy tiếng cười để tồn tại, để vượt qua những tiếng kêu réo rắt của cái dạ dày rỗng.
Cũng giống như bao vùng đất khác của Quảng Trị anh hùng trong cuộc chiến tranh vệ quốc vĩ đại, Vĩnh Hoàng xưa đã oằn mình hứng chịu hàng tấn bom đạn. Cả làng có lúc trở thành bình địa, “bờ xôi ruộng mật” bị xé nát bằng lỗ chỗ những vết bom. Thế nhưng chuyện Trạng vẫn vút lên từ trong đống đổ nát, hoang tàn, trở thành thứ vũ khí tinh thần có sức mạnh vô song. Như để chứng minh cho điều này, chị Dạ Hương tiếp tục kể một loạt chuyện Trạng thời chiến cho chúng tôi nghe như “Người dân dùng dưa hấu làm lô cốt, rồi lấy dưa ném túi bụi vào bọn Tây. Thế là ruột dưa đỏ ra thì bọn Tây tưởng rằng quân lính bể bụng chảy máu. Hoảng quá nó phải rút lui” (Đánh giặc bằng dưa hấu); hay như chuyện “Một ông lão bị lính Mỹ bắn đạn vào đầu, đến khi thấy ngứa ngỡ là chấy, chải xuống thì toàn là đầu đạn (chấy đạn). Sinh ra trong đói nghèo mà chuyện Trạng Vĩnh Hoàng có sức sống phi thường đến lạ.
Hỏi cớ sao chuyện Trạng không xuất hiện ở nơi nào khác ngoài huyện Vĩnh Linh thì được ông Trần Hữu Chư, bậc cao niên đắm đuối với chuyện Trạng giải thích rằng: “Vùng này người ta nói giọng rất nặng. Giọng nói ấy tạo cho giọng kể sự ngộ nghĩnh và lôi cuốn người nghe. Bản thân giọng nói của họ đã thành Trạng rồi, chưa kể đến khi họ kể chuyện”.
Nỗi lo thất truyền
“Trước tui kể chuyện Trạng hay lắm, nhưng giờ thì không hay bằng xưa rồi” – chị Hương thở dài tiếc rẻ sau khi đã dốc sức kể một mạch bao nhiêu chuyện Trạng. Lí do chị đưa ra đơn giản lắm. “Vì giọng nói của tui giờ đã trở thành giọng “lai” rồi. Không còn giữ nguyên được chất giọng địa phương vốn dĩ nữa”. Không giữ được giọng thì sự sống của chuyện Trạng Vĩnh Hoàng cũng mong manh lắm.
“Người Vĩnh Hoàng ra ngoài mà không mang theo năm ba câu chuyện hài hài, têu tếu làm quà chọc cho thiên hạ cười vui kể như chưa phải con dân Vĩnh Hoàng”. Câu cửa miệng ấy là hành trang cho những người con xa xứ. Đáng buồn thay! Lớp lớp thanh niên rời làng đi mưu sinh, lập nghiệp tứ xứ đã không còn kể được chuyện Trạng. Sự giao thoa văn hóa đã khiến họ phải học nói tiếng phổ thông, để rồi dần dần quên đi tiếng mẹ đẻ, vô tình đẩy Trạng Vĩnh Hoàng có nguy cơ thất truyền. Những chuyện mà chị Hương kể giờ chỉ còn lại trong tiềm thức của người lớn tuổi. Những người sinh ra sau chiến tranh ai cũng biết mình sinh ra ở đất “Trạng” nhưng không phải ai cũng biết kể, biết nói chuyện theo phong cách Trạng.
Chẳng đành lòng để Trạng Vĩnh Hoàng thất truyền, những người con của đất Vĩnh Hoàng mà ông Trần Hữu Chư là một minh chứng sống từng ngày kéo dài sự sống cho “kho báu” của làng. Ở tuổi bát thập, ông vẫn trăn trở tìm cách khôi phục, sưu tầm những câu chuyện Trạng bằng được, nếu không con cháu mai sau sẽ không còn biết Trạng Vĩnh Hoàng là thế nào. Bao năm nay, ông vẫn thường tìm đến các bậc cao niên trong làng, nghe kể chuyện Trạng rồi cặm cụi ghi chép để sưu tầm được những câu chuyện cổ nhất, để đưa chúng về đúng nguyên bản. Sau gần 10 năm chịu khó tìm tòi, sưu tầm, đến nay ông đã được hơn 30 câu chuyện.
Ông nghĩ ra cách vừa kể vừa vẽ tranh minh họa cho chuyện Trạng. Theo giải thích của ông, có tranh người ta sẽ dễ nhớ chuyện hơn. Vốn chẳng qua trường lớp vẽ nào, nhưng nét vẽ của ông tài lắm. Nét nào ra nét ấy. Bức vẽ nào ông cũng cố chuyển tải cho bằng được hồn của mỗi câu chuyện vào tác phẩm. Ai xem cũng không khỏi trầm trồ khen ngợi. Sau nhiều năm cần mẫn bên giá vẽ, ông đã vẽ được tất cả những câu chuyện ông cất công sưu tầm. Mái tóc bạc trắng như cước của người “họa sĩ nông dân” có mấy phần là do chuyện Trạng?
Giờ đây, cứ mỗi độ xuân về, cả làng lại tổ chức thi nói chuyện Trạng, có đủ thành phần nam nữ, già trẻ, mà phần thưởng đơn giản chỉ là áo quần, bộ cốc chén. Nhưng phần thưởng lớn nhất đối với dân làng có lẽ chính là nụ cười chuyện Trạng đang hồi sinh trên từng gương mặt trẻ.
LƯƠNG BẰNG
Tin liên quan
Để người lao động gắn bó với hệ thống an sinh
08:23 | 19/04/2024 Sự kiện - Vấn đề
Người tham gia BHYT đã tăng gấp hơn 2 lần sau 15 năm thực hiện Chỉ thị số 38
17:26 | 18/04/2024 Sự kiện - Vấn đề
Trông giữ xe không dùng tiền mặt
07:53 | 18/04/2024 Người quan sát
Thiếu máy bay, các hãng hàng không triển khai các giải pháp khắc phục cho dịp nghỉ lễ
20:23 | 17/04/2024 Sự kiện - Vấn đề
Trao giải cuộc thi sáng tác tranh cổ động kỷ niệm 70 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ
16:38 | 17/04/2024 Sự kiện - Vấn đề
Nhiều giải pháp phát triển đô thị thông minh
16:02 | 17/04/2024 Sự kiện - Vấn đề
Giá xăng tăng khoảng 400 đồng/lít, RON95-III vượt 25.000 đồng/lít
15:22 | 17/04/2024 Sự kiện - Vấn đề
Hoàn thành xây dựng cơ chế mua bán điện khí trình Chính phủ
14:37 | 17/04/2024 Sự kiện - Vấn đề
Nhiều bệnh truyền nhiễm tăng nhanh mùa nắng nóng
09:58 | 17/04/2024 Sự kiện - Vấn đề
Tránh lãng phí khi sáp nhập
10:31 | 16/04/2024 Người quan sát
Dự kiến tiêu thụ điện tăng kỷ lục, Thủ tướng yêu cầu quyết liệt đảm bảo cung ứng điện
09:44 | 16/04/2024 Sự kiện - Vấn đề
Dự kiến hàng chục nghìn tỷ đồng đầu tư vào Lạng Sơn trong năm 2024
20:14 | 15/04/2024 Sự kiện - Vấn đề
Tấn công mạng và chuyển đổi số
08:48 | 15/04/2024 Người quan sát
Vấn đề Bạn quan tâm
Tin mới
Contech Vietnam 2024: Hỗ trợ phục hồi sản xuất, kinh doanh trong lĩnh vực xây dựng
Tăng thu hơn 7 tỷ đồng từ trực ban trực tuyến
Lạng Sơn: Linh hoạt giải pháp thúc đẩy thông quan mặt hàng hoa quả tươi xuất khẩu
Tracodi đặt mục tiêu doanh thu năm 2024 gần 2.000 tỷ đồng
Hoàn thuế hàng nhập khẩu sau đó phải tái xuất
LONGFORM: Hệ sinh thái Tài chính số- Lấy dữ liệu làm tài nguyên, lấy giải pháp đột phá làm nền tảng
16:55 | 16/04/2024 Megastory/Longform
Infographics: Quá trình công tác của tân Phó Cục trưởng Hải quan Khánh Hòa Nguyễn Văn Cường
22:04 | 05/04/2024 Infographics
Infographics: Quá trình công tác của tân Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan Đinh Ngọc Thắng
13:54 | 27/03/2024 Infographics
Infographics: Quá trình công tác của tân Cục trưởng Cục Hải quan Quảng Nam Dương Xuân Sinh
09:44 | 02/03/2024 Infographics
Infographics: Quá trình công tác của tân Phó Trưởng Ban Cải cách, hiện đại hóa hải quan Đặng Thanh Dũng
14:53 | 28/02/2024 Infographics