Những sắc màu Đồng Văn

Ngược lên cổng trời Quản Bạ, theo con đường Yên Minh-Mậu Duệ, vượt qua đèo Cán Tỷ hiểm trở đồng thời ngây ngất với những khúc cua khi xe qua đỉnh Mã Pí Lèng, chúng tôi chỉ còn vài km nữa là đặt chân đến huyện miền núi Đồng Văn.

Nhịp sống trong lòng Cao nguyên đá

Dọc theo những con đường quanh co, một bên là vực sâu, một bên là núi đá cheo leo, sừng sững những chỏm đá tai mèo như hù dọa những người khách lạ sau khi vượt qua hàng trăm km đường dài. Tôi lại chợt nhớ đến câu nói cửa miệng quen thuộc của người dân nơi này: “Thấy nhau trong tầm mắt, gặp nhau mất nửa ngày”.

Bốn mùa ở đây đều có sương phủ, nhất là vào sáng sớm và xế chiều thì không thể nhìn rõ mặt người. Thời tiết Đồng Văn vốn lạnh giá, khắc nghiệt nhưng ở đây từ một hốc đá nhỏ cũng được tận dụng để canh tác. Một bát rượu ngô, một cái nắm tay thân tình của người dân địa phương đã đủ để sưởi ấm lòng du khách trong tiết trời giá rét.

Đồng Văn về đêm không ồn ào mà yên tĩnh lạ thường. Trong cái rét đậm dịp cuối năm, nhịp sống của người dân nơi đây dường như lặng lẽ hơn hẳn. Hai dãy nhà mặt phố tuy san sát nhưng cửa hầu như đều đóng kín, chỉ thấy lác đác những hàng quán mở muộn. Giữa bạt ngàn đá núi, Đồng Văn mang đến cho du khách một sức hút kì lạ bởi những nét đặc trưng mà không nơi nào có được.

Không sáng đèn rực rỡ như ở các trung tâm huyện lị khác, Đồng Văn về đêm chỉ còn thấp thoáng ánh sáng phát ra từ những hàng đèn lồng đỏ treo bên hiên nhà. Ít ai hình dung được nét “phố thị” lại xuất hiện ở nơi xa xôi này từ hàng trăm năm nay từ khi thực dân Pháp chiếm đóng.

Cùng với khu chợ cổ được tổ chức họp theo phiên, hàng chục ngôi nhà cổ còn lại ở đây với nếp sống văn hóa đặc trưng ít nhiều còn giữ lại được chính là minh chứng cho một dấu ấn kiến trúc đã được người dân gìn giữ qua bao thăng trầm lịch sử. Nó cũng thức dậy trong kí ức những du khách đặt chân tới đây những nét riêng, vừa quen vừa lạ.

Các quán cháo ấu tẩu ở Đồng Văn về đêm cũng đông đúc, nhộn nhịp hơn hẳn ban ngày. Trong cái lạnh của đêm vùng cao, du khách tứ xứ thường lui đến những quán cháo này để được thưởng thức hương vị đặc biệt của nó.

Ít ai có thể quên cảm giác khi bưng bát cháo nóng hôi hổi từ tay người chủ quán để tận hưởng hương vị thơm ngon và xoa lòng bàn tay cho khỏi rét. Khách vừa ăn vừa xuýt xoa bởi hương vị ấu tẩu ngăm ngăm đắng, vị béo mỡ nhưng khi ăn xong lại thấy người ấm áp thêm và sảng khoái hơn sau một chuyến đi dài.

Di tích kiến trúc nhà Vương

Vùng Cao nguyên đá Đồng Văn còn là nơi sinh sống của 17 dân tộc thiểu số như Mông, Tày, Dao, Nùng, Dáy, Lô Lô, Pu Péo, Cờ Lao… Trong đó chủ yếu là người dân tộc H’Mong sinh sống lâu đời mà đến nay vẫn giữ lại được nhiều di tích văn hóa-lịch sử có giá trị. Chúng tôi ghé thăm Di tích kiến trúc nghệ thuật nhà Vương-một địa chỉ văn hóa thu hút đông đảo du khách.

Được chính thức khởi công xây dựng năm 1919 và hoàn thành năm 1923, di tích nhà Vương gắn liền với tên tuổi cụ Vương Chính Đức. Đây là công trình được xây dựng trên địa thế đất hình mai rùa rộng trên 3.000 m2 thuộc địa phận xã Sà Phìn, cách trung tâm huyện Đồng Văn 15km.

Công trình được xây dựng theo kiến trúc dinh thự Trung Hoa đời Mãn Thanh với kết cấu tiền dinh, trung dinh, hậu dinh để thuận tiện cho công việc và sinh hoạt. Với thế đất “tả thanh long, hữu bạch hổ”, công trình có một địa thế đẹp, an toàn do vậy đã không bị chiến tranh tàn phá như nhiều công trình khác. Năm 1993, công trình đã được Bộ Văn hóa –Thông tin (nay là Bộ Văn hóa-Thể thao và Du lịch) công nhận là di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia.

Hiện nay, người dân địa phương còn lưu giữ được nguyên trạng nhiều di vật quý nhưng đáng chú ý nhất ở công trình này là những lớp ngói cổ được giữ lại hầu như nguyên vẹn; các hoa văn và họa tiết trong dinh thự được thiết kế theo mô hình hoa anh túc hết sức ấn tượng, độc đáo. Bên cạnh đó, hơn 100 cây sao mộc-loại cây đã được ghi vào sách đỏ của thế giới hiện vẫn xanh tán đã tạo nên cho nơi này cảnh quan cổ kính, thâm nghiêm của một hoàng thất có bề dày lịch sử lâu đời.

Gặp gỡ những người canh giữ biên cương

Đến với Đồng Văn, chúng tôi còn có mặt tại di tích lịch sử và danh lam thắng cảnh Cột cờ Lũng Cú. Đây là một trong những điểm đến thu hút được đông đảo khách du lịch trong và ngoài nước. Ở vị trí cao nhất-nơi điểm cực Bắc thiêng liêng của Tổ quốc là lá cờ đỏ sao vàng có diện tích 54 m2 (chiều dài 9m, chiều rộng 6m) tượng trưng cho 54 dân tộc anh em vẫn là niềm tự hào của cả dân tộc. 279 bậc thang dẫn lên đỉnh Lũng Cú sẽ giúp du khách có thể ngắm nhìn trọn vẹn một dải non sông mà cha ông đã gìn giữ qua hàng nghìn năm lịch sử.

Chúng tôi đến cửa khẩu Phó Bảng-điểm dừng chân cuối cùng trong cuộc hành trình với cuộc gặp gỡ thân tình với các cán bộ công chức Chi cục Hải quan và các chiến sĩ đồn Biên phòng cửa khẩu Phó Bảng. Các anh tâm sự: Thiên nhiên ở Đồng Văn tuy khắc nghiệt, nhưng tại mảnh đất này, các đồng bào dân tộc thiểu số vẫn cư trú lâu đời. Chúng tôi cũng đang từng ngày cố gắng làm tròn nhiệm vụ, khắc phục những khó khăn về thời tiết, giao thông đi lại để bảo vệ bình yên bờ cõi đất nước, đảm bảo hoạt động thông suốt hàng hóa qua cửa khẩu và nhất là cùng nhau xây dựng và gìn giữ những giá trị văn hóa lâu đời.

Tô Anh