Người lặng lẽ lưu giữ một nét di sản...
Xa rồi, một thời vang bóng...
Sinh năm 1931 ở căn nhà nhỏ số 89 phố Khâm Thiên, ông thân sinh là Phó Đình Ổn từng là quản giáp của một giáo phường danh tiếng, bà Kim Đức được bố dạy hát từ năm lên bảy tuổi. Nhà văn Nguyễn Tuân, bạn của ông Ổn, từ khi nghe cô cháu tập hát đã tấm tắc: “Con bé sau này sẽ có tương lai lắm đây”... Khổ luyện và được thêm năng khiếu trời cho, tiếng hát, nhịp phách đầy mê hoặc của “cô Đức” nhanh chóng chinh phục được cả những đôi tai khó tính. Nhiều người đã nghe và mến mộ tiếng hát của “cô Đức”. Ở tuổi 12, “cô Đức” thời đó đã là một “sao đắt show” như cách gọi ngày nay.
Những nghệ nhân ca trù tâm huyết với nghề vốn thanh tao, đạm bạc, thậm chí giáo phường có cả những quy định về nhân cách cần thiết với các ca nương. Nhưng từ khi chính quyền thực dân cấp môn bài bừa bãi, nhà hát mở tràn lan, “cô đầu rượu” (mà không biết hát) xuất hiện (sau càng nhiều thêm) và ca trù mang tiếng xấu từ đó. Thế rồi quán nào cũng có cả “cô đầu hát” và “cô đầu rượu”.
Cô đầu hát cứ hát, cô đầu rượu thì cứ tiếp rượu, tiếp trà cho khách. Nhưng thời đó vẫn có nhiều khách tìm đến nghe ca trù không phải vì có “cô đầu rượu” xinh. Họ là những người am hiểu và có tâm hồn. Đã là “tao nhân mặc khách” thì muốn được thưởng thức giọng hát, bâng khuâng ngẫm ngợi lời ca và trôi theo cảm xúc của mình chứ không đến nghe ca trù vì muốn tìm kiếm “món lạ”.
Rồi cách mạng bùng lên, rồi kháng chiến… tất cả đào nương đều lặng lẽ chôn vùi thân phận, giấu phách, bỏ đàn...
Kiên trì lưu giữ và phục dựng...
Múa Bài bông là một trong các điệu múa cổ của ca trù cùng với múa Bỏ bộ, múa Tứ linh. Bài bông được múa trong những dịp lễ trang trọng của giáo phường, trong đám khao vọng, chúc thọ của những nhà quyền quý. Điệu múa mang ý nghĩa cầu phúc, chúc thọ, ca tụng cảnh thịnh trị, thái bình với những động tác cách điệu dâng tửu, hiến đào… trang trọng và tao nhã.
Sau buổi diễn trên sân khấu Nhà hát lớn Hà Nội năm ấy, hơn 60 năm sau, Bài bông không được múa thêm lần nào… Mấy chục năm âm thầm lưu giữ vốn cổ ca trù, bà Kim Đức vẫn kiên trì muốn truyền lại cho thế hệ sau. Và vẫn còn những cô bé hồn nhiên, thích mặc quần jean nhưng cũng thích văn hoá cổ truyền dân tộc, tự nguyện đến để bà dạy múa. Tháng 6- 2007, bà lập được đội múa, cùng với các nghệ sĩ ca trù phục dựng điệu múa cổ Bài bông. Có những buổi tập múa đến khuya tại sân chùa Phúc Khánh, “phần thưởng” chỉ là một bát xôi chè nhà chùa nấu cho nhưng bà cháu đều hoan hỷ.
NSƯT Kim Đức cùng đội múa do bà đã dày công xây dựng |
| |
| |
| |
Đội múa Bài bông có thể gồm 4, 8, 16, 24 cô gái, những dịp đại lễ có thể có tới 32 người múa. Điệu múa có ý ngĩa cầu phúc, chúc thọ, tất cả đều là con gái, đèn và quạt đều là những điểm nhấn, và những biểu cảm của tay và nét mặt... trang trọng và tao nhã |
Các nhà nghiên cứu âm nhạc và văn hoá dân gian đã có nhiều công trình khoa học nghiên cứu ca trù và những điệu múa của ca trù. Họ vẫn còn nhiều việc phải làm… Nhưng để những lời ca, những điệu múa đó “sống”, để những giá trị ca trù cần được “Bảo tồn khẩn cấp” như Nghị quyết của UNESCO - được hiện hữu và truyền tải tới những con người cụ thể thì chỉ những nhà khoa học là chưa đủ…
“Trời còn cho tôi sức khoẻ, còn minh mẫn tôi còn gắng để lại cho con cháu những gì mình biết…”, chỉ với suy nghĩ giản dị rằng những ký ức tinh hoa về nghề “bị mai một đi thì phí lắm”, bà Kim Đức nói cũng gần giống nhiều nghệ nhân ở những nền văn hoá khác đã nói. Văn hoá dân gian phi vật thể và truyền khẩu vẫn chảy bằng những mạch ngầm như thế và bởi những con người như thế…
Ngữ Thiên
Tin liên quan
Người tham gia BHYT đã tăng gấp hơn 2 lần sau 15 năm thực hiện Chỉ thị số 38
17:26 | 18/04/2024 Sự kiện - Vấn đề
Trông giữ xe không dùng tiền mặt
07:53 | 18/04/2024 Người quan sát
Thiếu máy bay, các hãng hàng không triển khai các giải pháp khắc phục cho dịp nghỉ lễ
20:23 | 17/04/2024 Sự kiện - Vấn đề
Trao giải cuộc thi sáng tác tranh cổ động kỷ niệm 70 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ
16:38 | 17/04/2024 Sự kiện - Vấn đề
Nhiều giải pháp phát triển đô thị thông minh
16:02 | 17/04/2024 Sự kiện - Vấn đề
Giá xăng tăng khoảng 400 đồng/lít, RON95-III vượt 25.000 đồng/lít
15:22 | 17/04/2024 Sự kiện - Vấn đề
Hoàn thành xây dựng cơ chế mua bán điện khí trình Chính phủ
14:37 | 17/04/2024 Sự kiện - Vấn đề
Nhiều bệnh truyền nhiễm tăng nhanh mùa nắng nóng
09:58 | 17/04/2024 Sự kiện - Vấn đề
Tránh lãng phí khi sáp nhập
10:31 | 16/04/2024 Người quan sát
Dự kiến tiêu thụ điện tăng kỷ lục, Thủ tướng yêu cầu quyết liệt đảm bảo cung ứng điện
09:44 | 16/04/2024 Sự kiện - Vấn đề
Dự kiến hàng chục nghìn tỷ đồng đầu tư vào Lạng Sơn trong năm 2024
20:14 | 15/04/2024 Sự kiện - Vấn đề
Tấn công mạng và chuyển đổi số
08:48 | 15/04/2024 Người quan sát
Vì sao “cuộc chiến” vào lớp 10 ở Hà Nội luôn căng thẳng?
17:04 | 14/04/2024 Sự kiện - Vấn đề
Vấn đề Bạn quan tâm
Tin mới
Luật Cảnh sát biển Việt Nam: Hiệu quả từ thực tiễn
Trao thưởng thành tích xuất sắc trong đấu tranh với tội phạm ma túy
Phát triển thương hiệu mạnh góp phần tăng kim ngạch xuất khẩu
Hải quan TP Hồ Chí Minh: Tạo chuyển biến mạnh mẽ từ phương thức quản lý hiện đại
Người tham gia BHYT đã tăng gấp hơn 2 lần sau 15 năm thực hiện Chỉ thị số 38
LONGFORM: Hệ sinh thái Tài chính số- Lấy dữ liệu làm tài nguyên, lấy giải pháp đột phá làm nền tảng
16:55 | 16/04/2024 Megastory/Longform
Infographics: Quá trình công tác của tân Phó Cục trưởng Hải quan Khánh Hòa Nguyễn Văn Cường
22:04 | 05/04/2024 Infographics
Infographics: Quá trình công tác của tân Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan Đinh Ngọc Thắng
13:54 | 27/03/2024 Infographics
Infographics: Quá trình công tác của tân Cục trưởng Cục Hải quan Quảng Nam Dương Xuân Sinh
09:44 | 02/03/2024 Infographics
Infographics: Quá trình công tác của tân Phó Trưởng Ban Cải cách, hiện đại hóa hải quan Đặng Thanh Dũng
14:53 | 28/02/2024 Infographics