Người Can Vũ nói tức
“Hỏi xoáy, đáp xoay”
Làng Can Vũ đang vào mùa gặt. Cảnh tuốt lúa nhộn nhịp từ đầu đến cuối làng. Dọc đường làng vàng ươm màu rơm mới. Những gương mặt rạng ngời che đi bao mệt nhọc của công việc nhà nông.
Tôi dừng chân ở một cửa hàng tạp hóa, chị chủ quán tên Thơm đon đả chào mời. Mới nghe tin tôi muốn tìm hiểu về tục nói tức của quê mình, gương mặt chị rạng rỡ hẳn lên. Chị bảo chị là người làng khác về làm dâu ở làng Can Vũ hơn 20 năm nay. Chuyện cô dâu thiên hạ chịu bao cảnh “dở khóc dở cười” lúc mới về làm dâu ở ngôi làng chuyên nghề “hỏi xoáy đáp xoay” này khiến chị chẳng thể nào quên được. Ngày mới “mon men” làm dâu, đi cắt cỏ cho bò, chỉ cắt được ít. Mẹ chồng mặt lạnh tanh bảo “Ít thì nấu canh, nhiều thì ta luộc ta xào”. Nghe lúc đầu không hiểu gì cả, mãi rồi mới biết hóa ra là chê con cắt ít. Thế là chị chạnh lòng, đêm cứ dấm dứt khóc. Chồng gặng hỏi mãi chị mới kể đầu đuôi. Lúc đó, chồng chị mới phá lên cười rồi bảo: Mẹ nói tức đấy chứ có ý gì đâu. Lúc ấy, chị mới nguôi ngoai và bỏ qua ý nghĩ mẹ chồng là người “ngoa ngoắt”. Khi biết và quen dần với thói quen ăn nói của vùng quê này thì cũng là lúc chị bị “nhiễm” kiểu nói tức từ lúc nào không hay.
Làng Can Vũ thanh bình và yên ả |
Người ta thường bảo, trẻ con ở làng Can Vũ mới sinh ra đã kịp thừa kế “đặc sản” nói tức của quê nhà. Để minh chứng cho điều đó, chị Thơm chỉ tay vào đứa con trai lên 7 tuổi đang ngồi trên ghế: Nó còn bé mà nói tức chẳng thua ai. Một hôm, vừa đi chợ về, nó hớt hải chạy đến bảo: Mẹ ơi, ông bị công nông chẹt ngang cổ không chết. Hoảng hốt chạy vào nhà, mới hay hóa ra cổ áo trắng của ông già lâu ngày không giặt nên đen sì, và đứa con nói tức là ông bị công nông chẹt. “Lúc đầu cứ tưởng ông cụ bị tai nạn thật. Sợ lắm” - ánh mắt chị Thơm long lanh.
Tính ra trong làng, nói tức cũng được xem như một tiêu chí thể hiện vai vế. Người nào càng nói tức hay, nói tức khiến nhiều người cười càng được nể trọng. Chị Thêm liệt kê cho tôi một loạt những cây đa, cây đề trong “nghệ thuật” nói tức Can Vũ như cụ Mai, cụ Quy, cụ Huy và dặn dò “Chú cứ đến đó. Các cụ lắm chuyện lắm, tha hồ mà nghe”.
Đúng là dân Can “tức”!
Theo lời chỉ dẫn của chị, tôi tìm đến nhà cụ Nguyễn Văn Quy (80 tuổi). Cụ nói cụ nguyên là bộ đội cụ Hồ, từng tham gia trận đánh Điện Biên Phủ lừng lẫy năm nào. Theo lời cụ, nói tức Can Vũ tồn tại hàng trăm năm nay, và cả xã Việt Hùng chỉ có một mình làng Can Vũ nói như vậy. Người ngoài làng gọi làng Can Vũ thì ít, mà gọi làng Can “tức” thì nhiều. “Thế mà, khi ra ngoài, người làng cũng phải tiết chế cách ăn nói lắm. Ngộ nhỡ người ta không hiểu, không biết, thì chỉ có nước đánh nhau. Thế nhưng, nếu biết là dân làng Can Vũ rồi, thì đua nhau ngồi cạnh để thử tài ăn nói của làng Can Vũ. Lúc chẳng thể cãi được gì, chỉ thán phục mà nói: Đúng là dân Can tức” - cụ Quy bộc bạch.
“Nói tức” gắn liền với nếp sinh hoạt thường nhật của dân làng Can Vũ |
Rồi, cụ kể cho tôi nghe những tình huống nói tức đã trở thành “giai thoại”, được người làng kể cho khách lạ nghe như món quà độc đáo của làng quê Kinh Bắc. Cụ hào hứng: Đi ăn cưới, một người đến chúc rượu. Người khác ngồi cùng bàn nói mát “Ơ hay, có phải rượu của ông đâu mà ông mang đi chúc người khác”. Giả sử làng khác mà nói với nhau như thế thì đảm bảo đánh nhau, còn làng mình thì tất cả chỉ phá lên cười. Vui đáo để. Anh con trai cụ bận tuốt lúa ngoài sân cũng góp vui bằng câu chuyện gia đình. Mỗi lần vợ nấu cơm nhão, anh lại bảo: Ô hay, dạo này mưa nhiều hay sao mà cơm ướt thế nhỉ.
Tôi hỏi: Các làng khác gần đây họ có bị “lây” cách nói tức như làng Can Vũ không?, cụ Quy khẳng định chắc nịch: Mỗi làng này thôi. Bao đời nay đều thế cả. Nó như lời ăn tiếng nói hàng ngày rồi, không nói khác được.
Rời nhà cụ Quy khi nắng đã lên đến đỉnh đầu, tôi gặp một ông già đang gẩy rơm ngoài đường cái. Ông tên là Nguyễn Văn Lẫm. Tạm dừng việc, tôi theo ông vào nhà, tiếp tục thưởng thức những câu chuyện nói tức. Cô vợ trẻ hơn ông đến mấy chục tuổi cũng là người làng khác về làm dâu Can Vũ. Cô bảo: Mới đầu nghe người ta nói tức thì không biết. Sau có người bảo thì dần dần mình cũng quen đi.
Ông Lẫm lưu ý: Tiếng là nói tức, nhưng không phải người làng nói để chọc giận nhau đâu. Chủ yếu nói để cho nhau cười, thoải mái mà quên đi mệt nhọc thôi. Chỉ có điều, người làng khác hoặc ở nơi khác đến mà chưa biết thì cũng phải giải thích cho họ hiểu. Nếu không, chẳng ai ở quá được 3 ngày đâu vì cách nói người làng làm người lạ tức muốn “vỡ mật” thôi.
Ngẫm ra, cách nói của làng Can Vũ chứa đầy hình ảnh với trí tưởng tượng hơn người. Dân làng thường bảo, phải vui vẻ, hồn nhiên và nhanh trí lắm người ta mới tìm được những hình ảnh ví von cho câu nói thêm phần sinh động. Các cụ cũng không quên nhắc khéo tôi đừng nhẫm lẫn Can Vũ với các làng nói “khoác” khác. “Nhiều người cứ đánh đồng nói tức với nói phét Đông Loan, nhưng mà khác đấy. Nói phét là người ta nói vống lên, nói phóng đại để cho nhau cười. Còn nói tức là chúng tôi nói thật cái bụng của mình để cho nhau vui vẻ” - ông Lẫm bảo.
Lương Bằng
Tin liên quan
Kỳ điều hành giá xăng dầu ngày 25/4: Mức giảm sâu nhất 730 đồng/lít
15:39 | 25/04/2024 Sự kiện - Vấn đề
Xây dựng Việt Nam thành tháp nhân lực toàn cầu để thu hút đầu tư về công nghiệp bán dẫn
23:19 | 24/04/2024 Sự kiện - Vấn đề
Tìm hướng đi bền vững cho sản phẩm tái chế
07:53 | 24/04/2024 Sự kiện - Vấn đề
Chương trình THPT kết hợp học nghề: Hướng phân luồng phù hợp thị trường lao động
07:49 | 24/04/2024 Sự kiện - Vấn đề
Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự án Luật thuế GTGT (sửa đổi)
20:49 | 23/04/2024 Sự kiện - Vấn đề
TP Hồ Chí Minh thu hút Kiều hối phát triển hạ tầng
16:45 | 23/04/2024 Sự kiện - Vấn đề
Điều chỉnh kế hoạch cung cấp điện cao điểm mùa khô và cả năm 2024
16:42 | 23/04/2024 Sự kiện - Vấn đề
Chuyên gia IMF: Việt Nam là điểm đến hấp dẫn cho đầu tư nước ngoài
08:56 | 23/04/2024 Sự kiện - Vấn đề
“Lạc nhịp” hàng không-du lịch
07:45 | 23/04/2024 Người quan sát
Thủ tướng Phạm Minh Chính: Xây dựng Cửa khẩu thông minh, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp
18:06 | 22/04/2024 Sự kiện - Vấn đề
Hà Nội triển khai thí điểm thủ tục cấp Phiếu Lý lịch tư pháp trên VneID
10:15 | 22/04/2024 Sự kiện - Vấn đề
Thủ tướng Phạm Minh Chính trao quyết định công bố quy hoạch tỉnh Lạng Sơn
19:58 | 21/04/2024 Sự kiện - Vấn đề
Tiếp tục cảnh báo tình trạng mạo danh người của cơ quan BHXH nhằm lừa đảo người dân
11:21 | 21/04/2024 Sự kiện - Vấn đề
Vấn đề Bạn quan tâm
Tin mới
Quản lý dòng tiền từ hợp tác giữa ngân hàng và cơ quan Hải quan, Thuế
Khơi thông dòng chảy pháp luật, nhưng điều kiện kinh doanh vẫn tạo rào cản
Vì sao hơn 100 phương tiện vận tải của Việt Nam bị lưu giữ ở Trung Quốc?
Nghệ An: Bắt giữ đối tượng đang vận chuyển 1 bánh heroin và 1.600 viên ma túy
ĐHĐCĐ SHB: Mục tiêu lợi nhuận tăng 22%, chia cổ tức 5% tiền mặt và 11% cổ phiếu
LONGFORM: Hệ sinh thái Tài chính số- Lấy dữ liệu làm tài nguyên, lấy giải pháp đột phá làm nền tảng
16:55 | 16/04/2024 Megastory/Longform
Infographics: Quá trình công tác của tân Phó Cục trưởng Hải quan Khánh Hòa Nguyễn Văn Cường
22:04 | 05/04/2024 Infographics
Infographics: Quá trình công tác của tân Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan Đinh Ngọc Thắng
13:54 | 27/03/2024 Infographics
Infographics: Quá trình công tác của tân Cục trưởng Cục Hải quan Quảng Nam Dương Xuân Sinh
09:44 | 02/03/2024 Infographics
Infographics: Quá trình công tác của tân Phó Trưởng Ban Cải cách, hiện đại hóa hải quan Đặng Thanh Dũng
14:53 | 28/02/2024 Infographics