Đánh thuế, tăng thuế TTĐB góp phần thay đổi hành vi tiêu dùng

Quy định về Thuế TTĐB thu hút sự tham gia góp ý của đông đảo các chuyên gia, doanh nghiệp và người tiêu dùng tại hội thảo.

Hoàn thiện quy định về chính sách thuế TTĐB

Dự thảo Luật thuế TTĐB sửa đổi tập trung vào các nhóm vấn đề như: đối tượng chịu thuế; đối tượng không chịu thuế; căn cứ tính thuế; giá tính thuế; thuế suất; hoàn thuế, khấu trừ thuế; giảm thuế; thời điểm xác định thuế TTĐB. Trong đó, về đối tượng chịu thuế, dự thảo Luật quy định 11 nhóm hàng hóa và 6 nhóm dịch vụ chịu thuế TTĐB. Đáng chú ý, dự thảo bổ sung nước giải khát theo tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN) có hàm lượng đường trên 5g/100ml vào đối tượng chịu thuế TTĐB để thực hiện các chủ trương chỉ đạo của Đảng và Nhà nước về bảo vệ sức khỏe nhân dân, khuyến cáo của các tổ chức bảo vệ sức khỏe và Bộ Y tế.

Về thuế suất thuế TTĐB, dự thảo đề xuất giữ nguyên mức thuế suất 75% đối với mặt hàng thuốc lá và bổ sung mức thuế tuyệt đối theo lộ trình với 2 phương án nhằm đạt mục tiêu giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá trong nhóm nam từ 15 tuổi trở lên xuống dưới 39% trong giai đoạn 2023 – 2025 và xuống dưới 36% trong giai đoạn 2026 – 2030, và hướng tới đạt tỷ trọng thuế trên giá bán lẻ thuốc lá theo khuyến nghị của WHO là 75%.

Với bia rượu, dự thảo quy định thuế suất theo tỷ lệ % tăng theo lộ trình từng năm trong giai đoạn từ năm 2026 - 2030 để đạt mục tiêu tăng giá bán rượu, bia ít nhất 10% theo khuyến nghị tăng thuế của WHO. Với nước giải khát theo TCVN có hàm lượng đường trên 5g/100ml, dự thảo đề xuất 10% do đây là mặt hàng mới bổ sung vào đối tượng chịu thuế TTĐB.

Tại Hội thảo, một số ý kiến đề nghị không đánh thuế đối với đồ uống có đường vì chưa đủ cơ sở để khẳng định đồ uống có đường là nguyên nhân chính gây ra thừa cân béo phì. Tuy nhiên, theo bà Trương Tuyết Mai, Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng Quốc gia, tỷ lệ béo phì bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, nhưng trong đó có đồ uống có đường. Việc đánh thuế đối với đồ uống có đường chắc chắn sẽ làm thay đổi hành vi tiêu dùng. Các DN chỉ cần thay đổi công nghệ, giảm lượng đường trong sản phẩm xuống là đã đảm bảo, còn nếu không thì phải chịu thuế. Bộ Y tế cũng đang tuyên truyền mạnh mẽ nhiều giải pháp để thay đổi hành vi tiêu dùng, song vẫn phải đánh thuế để tăng giá bán sản phẩm.

Nhiều thách thức từ việc bổ sung mặt hàng chịu thuế, tăng thuế

Theo PGS. TS Vũ Sỹ Cường, Học viện Tài chính, so với các nước thì thuế nói chung hiện nay của Việt Nam không phải là cao. Còn so với tổng thu ngân sách nhà nước (NSNN), thì thuế TTĐB có xu hướng giảm nhẹ, chỉ đóng góp trong tổng thu cân đối NSNN từ 6,5 - 7%. Liên quan đến tác động của thuế TTĐB với các bên liên quan, ông Cường lưu ý rằng, chính sách thuế cần được phân tích trên góc độ cân bằng tổng thể với nhiều bên, bao gồm cả thị trường, tác động kinh tế (thu NSNN, DN, lao động…), bối cảnh áp dụng. Ngoài tăng thu NSNN, mục tiêu điều chỉnh thuế TTĐB còn để có thêm nguồn lực bù đắp lại cho chi tiêu trong việc chăm sóc, bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng. Do vậy, PGS. TS Vũ Sỹ Cường ủng hộ việc tăng thuế TTĐB đối với một số loại hàng hóa, dịch vụ, trong đó có thể đánh thuế cao với thuốc lá nhằm điều chỉnh hành vi tiêu dùng, nhất là ở nhóm người nghèo. Về phương pháp tính thuế, hiện dự thảo mới áp dụng phương pháp hỗn hợp với thuốc lá. Do vậy, cơ quan soạn thảo cũng cần nghiên cứu mở rộng áp dụng phương pháp này, đồng thời nên quy định khung hoặc trần với thuế tuyệt đối.

Theo dự thảo Luật, lộ trình thuế đối với mặt hàng rượu, bia, cơ quan soạn thảo đưa ra hai phương án và nghiêng về phương án 2, cụ thể với với phương án 1, giá bán năm 2026 sẽ tăng khoảng 10% so với năm 2025, và các năm tiếp theo mỗi năm giá bán sẽ tăng 2-3% so với năm trước để đảm bảo giá sản phẩm tăng tương ứng theo mức độ lạm phát và gia tăng thu nhập của các năm tiếp theo. Đối với phương án 2, giá bán năm 2026 sẽ tăng 20% so với năm 2025, và các năm tiếp theo mỗi năm giá bán sẽ tăng 2-3% so với năm trước để đảm bảo giá sản phẩm tăng tương ứng theo mức độ lạm phát và gia tăng thu nhập của các năm tiếp theo.

Dưới góc độ doanh nghiệp, bà Vân Anh, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Bia, rượu, nước giải khát Việt Nam cho biết, trong giai đoạn từ năm 2020 tới nay, ngành đồ uống đã chịu rất nhiều tác động lớn dẫn tới sụt giảm về nhiều chỉ tiêu sản lượng, doanh thu, lợi nhuận... Do vậy, Hiệp hội mong muốn cơ quan soạn thảo tham khảo thêm các kinh nghiệm quốc tế, đặc biệt là bài học từ các quốc gia láng giềng có điều kiện hoàn cảnh gần với Việt Nam như Trung Quốc, Thái Lan. Đồng thời, cùng với giải pháp tăng thuế, cần nghiên cứu và thực hiện các giải pháp, thực thi nghiêm chống hàng lậu, hàng giả, hàng kém chất lượng, không rõ nguồn gốc xuất xứ để bảo vệ các DN kinh doanh hợp pháp, chống thất thu ngân sách và bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng.

Đại diện Hiệp hội cũng đề nghị xem xét thời điểm hiệu lực của Luật Thuế TTĐB (sửa đổi) từ năm 2027. Đối với sản phẩm rượu, bia, Hiệp hội cũng đề nghị xem xét giảm mức tăng thuế và giãn lộ trình tăng một cách hợp lý để ổn định thị trường, tạo điều kiện để doanh nghiệp thích nghi với việc tăng thuế trong trong thời gian tới.