Cần hành động ngay trước quy định mới của Bộ Nông nghiệp Mỹ

Cá tra XK của Việt Nam sẽ khó khăn hơn khi USDA áp dung quy định mới.

Theo phân tích của VASEP, các quy định này hệ quả từ chương trình nông nghiệp Farm Bill năm 2008 và 2014. Dựa trên Đạo luật Liên bang về thanh tra các sản phẩm thịt, Đạo Luật Nông nghiệp 2008 (Farm Bill 2008) giao cho Cục Thanh tra An toàn vệ sinh thực phẩm (FSIS) thuộc USDA quyền định nghĩa "cá da trơn". Căn cứ vào quy định này, FSIS đề xuất 2 định nghĩa về "cá da trơn": Một là các loài cá trong họ Ictaluridae và hai là tất cả các loài thuộc bộ Siluriformes. FSIS trưng cầu ý kiến từ năm 2011 nhưng chưa đưa ra quy định cuối cùng.

Đạo Luật Nông nghiệp 2014 (Farm Bill 2014) yêu cầu USDA phát triển và thực hiện các quy định mới về thanh tra cá da trơn. USDA đã đưa ra các quy định về thanh tra đối với các sản phẩm cá thuộc bộ Siluriformes. USDA đã có thời gian trưng cầu ý kiến về quy định này.

Các quy định sẽ được áp dụng từ 1-3-2016. Do đó từ nay đến 29-2-2016, quy định về cá tra XK sang Mỹ vẫn chưa thay đổi. FSIS sẽ có thẩm quyền kiểm tra toàn bộ cá tra NK và cá da trơn được sản xuất tại Mỹ. Tuy nhiên, sẽ có giai đoạn chuyển tiếp kéo dài 18 tháng (từ ngày 1-3-2016 đến ngày 30-8-2017.

Trong thời kỳ 18 tháng này, Việt Nam chưa cần phải đảm bảo chất lượng tương đương với quy chuẩn của USDA. Thay vào đó, Việt Nam có thể tiếp tục XK cá tra với 2 điều kiện: Một là, Việt Nam phải nộp phải nộp danh sách các DN đang XK sang thị trường Mỹ và nhấn mạnh nhu cầu tiếp tục XK cá tra sang Mỹ.

Hai là, Việt Nam phải nộp hồ sơ để FSIS xem xét tiêu chuẩn tương đồng, cho thấy rằng tại Việt Nam, cũng có các luật hoặc các biện pháp pháp lý khác về chế biến cá làm thực phẩm cho người.

Lưu ý, hồ sơ này cũng phải cho thấy rằng Việt Nam tuân thủ các quy định của Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) bao gồm HACCP và các thủ tục khác. Việt Nam có thể chứng minh về những biện pháp quản lý việc XK cá và sản phẩm cá trong giai đoạn chuyển tiếp.

Việt Nam có nhiều cách để gửi thông điệp muốn tiếp tục XK sang Mỹ . Tuy nhiên, Việt Nam phải nộp các loại giấy tờ trước ngày 1-3-2016, hồ sơ sẽ được FSIS đánh giá, FSIS cũng có thể yêu cầu thêm thông tin hoặc làm rõ. Nếu Việt Nam không gửi đầy đủ tài liệu trong thời hạn trên, cá tra sẽ không được phép nhập khẩu vào Mỹ sau ngày 1-3-2016.

Sau khi hết 18 tháng chuyển tiếp như nêu trên, sau ngày 1-9-2017, nếu muốn tiếp tục XK cá tra sang Mỹ, chậm nhất là đến ngày 1-9-2017, Việt Nam phải gửi tài liệu cho thấy hệ thống thanh tra trong nước tương đương với ở Mỹ. FSIS sẽ đánh giá hệ thống kiểm tra của các doanh nghiệp XK cá tra tương tự như các doanh nghiệp XK thịt, thịt gia cầm và trứng.

Nếu xác định rằng Việt Nam có quy trình tương đương, FSIS sẽ tiến hành thanh tra trực tiếp hệ thống kiểm tra của Việt Nam. Nếu kết luận là Việt Nam có hệ thống kiểm tra tương đương, FSIS sẽ trưng cầu ý kiến về đề xuất thêm Việt Nam vào danh sách các nước đủ điều kiện XK sang thị trường Mỹ. Nếu Việt Nam nộp hồ sơ đúng hạn, cá tra vẫn sẽ được XK sang thị trường Mỹ. Trong quá trình chuyển giao, FSIS sẽ thanh tra lại và kiểm tra thường xuyên, ít nhất là theo quý.

Để có được hệ thống thanh tra "tương đương" với Mỹ là điều cực kỳ khó khăn. Các quy định mới sẽ tạo ra nhiều thay đổi quan trọng đối với doanh nghiệp XK cá tra. Do đó, cần cẩn trọng để đảm bảo các quy định được tuân thủ để Việt Nam không bị gián đoạn XK quá lâu.

Việt Nam cần có hành động ngay để đảm bảo có thể XK cá tra liên tục sang Mỹ trong 18 tháng chuyển giao. Các DN XK cá tra và Bộ NN&PTNT cần họp bàn tìm ra cách tốt nhất nhằm đáp ứng các yêu cầu phía Mỹ đặt ra trong giai đoạn chuyển tiếp 18 tháng.