Cải cách, hiện đại hóa hải quan dưới góc nhìn người trong cuộc

Kế hoạch cải cách hiện đại hóa hải quan ngày càng mang lại hiệu quả. Trong ảnh: Công chức Cục Hải quan Hà Nội trao đổi với DN. Ảnh: N.Linh.

Từng bước chuyển mình theo thời cuộc

Là đơn vị thường xuyên tích cực tham gia hợp tác với cơ quan Hải quan, Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) đưa ra những đánh giá rất cụ thể về ngành Hải quan. Theo VASEP, 5 năm gần đây, cộng đồng DN nói chung và cộng đồng DN ngành thủy sản nói riêng đã nhìn thấy rõ sự phát triển mạnh mẽ, chuyên nghiệp, chuyên sâu, áp dụng các kỹ thuật hiện đại để hiện đại hóa ngành Hải quan, thực hiện kế hoạch cải tiến để phát triển hiện đại hóa kịp với trình độ hải quan khu vực và trên thế giới.

Cải cách, hiện đại hóa thể hiện dưới nhiều góc độ, trong đó có cải cách thủ tục hành chính là một dấu ấn đáng ghi nhận. Hải quan là cơ quan đi đầu trong việc ban hành nhiều cải cách về quy định, thủ tục hành chính, đã giúp DN rút ngắn được thời gian thông quan hàng hóa, nâng cao năng lực cạnh tranh, đồng thời bảo đảm kiểm tra, kiểm soát hàng hóa XNK theo phạm vi chức trách của mình. Nhiều thủ tục, chế độ kiểm tra, kiểm soát hải quan trước kia còn thiếu đồng bộ, chồng chéo, rườm rà, phức tạp, gây cản trở trong việc tiếp nhận và xử lý công việc giữa cơ quan Hải quan với nhau, giữa cơ quan Hải quan với công dân, tổ chức XNK…, nay đã được xóa bỏ hoặc đơn giản hóa.

Sự chuyển biến trong hoạt động cải cách, hiện đại hóa xuất phát chính từ việc Tổng cục Hải quan đã thay đổi tư duy, coi các Hiệp hội và DN là đối tác cùng tham gia xây dựng văn bản pháp quy, chủ động mời các Hiệp hội và DN cùng cơ quan chức năng đồng hành trong quá trình soạn thảo, xây dựng, sửa đổi các văn bản pháp quy trong lĩnh vực hải quan; đồng thời, tiếp tục theo dõi, lắng nghe những vấn đề vướng mắc phát sinh từ thực tế để xây dựng các văn bản thiết thực, phù hợp với tính chất hoạt động kinh doanh của ngành nghề. Tổng cục Hải quan cũng chủ động, nỗ lực ứng dụng CNTT trong hoạt động nghiệp vụ hải quan, triển khai các Hệ thống VNACCS/VCIS, Cơ chế một cửa quốc gia và Cơ chế một cửa ASEAN để góp phần tạo thuận lợi tối đa cho hoạt động của DN và người dân…

Dĩ nhiên, những đổi thay đó phải mang lại hiệu quả thiết thực mới nhận được sự hài lòng của DN. Theo VASEP, với những nỗ lực cải cách của ngành Hải quan, hiện nay đã có tới 65% lô hàng thủy sản được thông quan luồng Xanh, nhờ đó các DN thuộc diện này đã không phải đến làm thủ tục, mọi giao dịch thông tin trao đổi giữa cơ quan Hải quan và người khai hải quan đều đã được thực hiện thông quan hệ thống điện tử.

Còn dưới góc nhìn của ông Đào Huy Giám- Tổng Thư ký Diễn đàn Kinh tế tư nhân Việt Nam thì cải cách, hiện đại hóa là chìa khóa tác động đến các khâu phức tạp nhất, khó nhất. Với ngành Hải quan, chương trình hiện đại hóa là nền tảng, là công cụ quản lý, thủ tục thông quan đã được vận hành trên chuẩn mực minh bạch, gần với chuẩn mực quốc tế; trình độ năng lực của CBCC hải quan đã thể hiện tính chuyên nghiệp trên nhiều mặt. Chẳng hạn như dịch vụ công của ngành Hải quan đang đi đầu trong các cơ quan của Chính phủ hướng vào phục vụ DN; đồng thời ngành Hải quan cũng có nhiều nỗ lực, sáng kiến tạo mối liên kết hữu cơ với DN, ngày càng có nhiều DN được hưởng cơ chế “đối tác ưu tiên”; được tạo thuận lợi thương mại thông qua Cơ chế một cửa quốc gia. Bên cạnh đó, cơ chế quản lý rủi ro là bước tiến rất đúng hướng, qua đó còn thúc đẩy tính tự giác trong DN, “Công-Tư” cùng đồng hành. Quá trình hiện đại hóa hải quan đã giúp và tạo lực đẩy nâng cao chuẩn mực trong chính từng DN XNK.

Tiếp tục chặng đường phía trước

Vụ trưởng- Phó trưởng Ban Cải cách hiện đại hóa hải quan Kim Long Biên cho rằng, giai đoạn hiện nay hiện đại hóa hải quan đã đi vào chiều sâu thể hiện ở rất nhiều trụ cột, trong đó quan trọng nhất là về thể chế, về tổ chức bộ máy và đặc biệt là con người. Những hoạt động cải cách rất mạnh mẽ của ngành Hải quan đã kéo các bộ, ngành chuyển dịch theo những thay đổi về mặt thủ tục hải quan.

Trong bối cảnh Chính phủ chỉ đạo tiếp tục đẩy mạnh cải cách hành chính, tạo thuận lợi cho người dân và DN thì ngành Hải quan là một mắt xích quan trọng. Theo ông Kim Long Biên, trong thời gian tới ngành Hải quan tiếp tục cải cách nội bộ Ngành, từ cơ cấu tổ chức bộ máy đến nguồn lực, con người và các điều kiện đảm bảo để CBCC Hải quan không những đã theo kịp như hiện nay mà còn phải vượt so với thủ tục hải quan hiện hành. Để làm được, một giải pháp quan trọng là tiếp tục xây dựng Chiến lược phát triển khai quan đến năm 2030 và tầm nhìn dài hơn. Đây là một trong những trụ cột quan trọng nhất để tiếp tục cải cách, hiện đại hóa hải quan, cũng là nội dung được Chính phủ, Bộ Tài chính yêu cầu ngành Hải quan tiếp tục nghiên cứu và xây dựng chiến lược.

Giải pháp thứ hai cũng liên quan đến cải cách, hiện đại hóa hải quan, đó là phát triển bằng được mối quan hệ đối tác Hải quan-DN. Hiện nay quan hệ đối tác Hải quan-DN đã hình thành có hệ thống tổ chức bộ máy từ Tổng cục cũng như địa phương, tuy nhiên để đẩy mạnh hơn nữa và đi vào thực chất hơn nữa thì cần phải có lộ trình và có cách làm mới làm sao để DN cùng đồng hành với Hải quan trong tiến trình cải cách, hội nhập.