Bìm bịp kêu, con nước lớn ròng
Cũng như chính bà, khi còn chưa ra Bắc nhiều, đã tự hỏi “rau diếp là rau như thế nào” khi đọc tới câu ca dao “Bao giờ rau diếp làm đình/ Gỗ lim ăn ghém thì mình lấy ta”… Người chỉ quen sử dụng phương ngữ Nam bộ sẽ cảm thấy lạ với từ “cá chuối” hoặc “rau diếp”, do đó cần chú ý đến yếu tố này khi biên soạn sách giáo khoa – Chủ tịch Quốc hội lưu ý một cách xác đáng. Phương ngữ thực sự là một đề tài thú vị đối với những ai có chút quan tâm đến ngôn ngữ học.
Tháng 9, tháng 10 này đang là mùa nước nổi ở Đồng bằng sông Cửu Long. Sách Gia Định thành thông chí của Trịnh Hoài Đức viết: "Ở Gia Định, sông suối dọc ngang chằng chịt". Rồi: "Đất Gia Định nhiều sông, kênh, cù lao, và bãi cát (...), chỗ nào cũng có ghe thuyền. Hoặc dùng thuyền làm nhà ở, hoặc để đi chơi, đi thăm người thân, chở gạo củi, buôn bán". Cũng theo một số tài liệu xưa, hồi đầu thế kỷ XX, những kênh đào Nam bộ đã có tổng chiều dài khoảng 2.500km và các sông rạch tự nhiên khoảng 2.400km nữa. Chẳng có gì là lạ khi ở vùng văn minh sông rạch ấy, lớp từ ngữ về nước phát triển vô cùng phong phú. Thuật ngữ “mùa nước nổi” thì hầu như ai cũng hiểu, nhưng còn nước lớn, nước ròng, nước rong, nước kém, nước nhửng, nước ươn, nước đổ?
Rồi thì - như thể con người - nước cũng có đủ hình thái vận động vô cùng sinh động: Nước đứng, nước nằm, nước bò, nước nhảy, nước lăn, nước chạy, nước quạu, nước cà tửng... Mà chỉ riêng nước ròng thôi còn phân biệt ra làm nhiều loại: nước ròng cạn, nước ròng sát, nước ròng rặc, nước ròng kiệt… Thời điểm nước đứng, phương ngữ Nam Bộ gọi là “nước nhửng”.
Thời gian từ đỉnh triều cường đến đỉnh triều nhược gọi là nước ròng; từ đỉnh triều nhược đến đỉnh triều cường gọi là nước lớn. “Nước lớn chảy vô, nước ròng chảy ra” là câu thành ngữ mô tả hiện tượng thiên nhiên ở ĐBSCL, có nghĩa bóng là nương tựa vào thiên nhiên, tới đâu hay tới đó. Tại đỉnh triều nhược nước chuẩn bị lớn, gọi là nước nhửng lớn, tại đỉnh triều cường, có nước nhửng ròng.
Như thế, câu hát tha thiết “Gió... gió nhớ thương ai mà lay bờ lá/ Để bìm bịp kêu con nước lớn ròng” (bài hát Anh ở đầu sông, em cuối sông - thơ: Hoài Vũ, nhạc: Phan Huỳnh Điểu) phải hiểu là “nỗi nhớ như gió không bao giờ ngừng lặng, như bìm bịp kêu hoài, kêu khắc khoải suốt ngày từ con nước lớn đến nước ròng”.
Thú vị chứ, phải không nhỉ?
Tin liên quan
Xây dựng Việt Nam thành tháp nhân lực toàn cầu để thu hút đầu tư về công nghiệp bán dẫn
23:19 | 24/04/2024 Sự kiện - Vấn đề
Tìm hướng đi bền vững cho sản phẩm tái chế
07:53 | 24/04/2024 Sự kiện - Vấn đề
Chương trình THPT kết hợp học nghề: Hướng phân luồng phù hợp thị trường lao động
07:49 | 24/04/2024 Sự kiện - Vấn đề
Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự án Luật thuế GTGT (sửa đổi)
20:49 | 23/04/2024 Sự kiện - Vấn đề
TP Hồ Chí Minh thu hút Kiều hối phát triển hạ tầng
16:45 | 23/04/2024 Sự kiện - Vấn đề
Điều chỉnh kế hoạch cung cấp điện cao điểm mùa khô và cả năm 2024
16:42 | 23/04/2024 Sự kiện - Vấn đề
Chuyên gia IMF: Việt Nam là điểm đến hấp dẫn cho đầu tư nước ngoài
08:56 | 23/04/2024 Sự kiện - Vấn đề
“Lạc nhịp” hàng không-du lịch
07:45 | 23/04/2024 Người quan sát
Thủ tướng Phạm Minh Chính: Xây dựng Cửa khẩu thông minh, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp
18:06 | 22/04/2024 Sự kiện - Vấn đề
Hà Nội triển khai thí điểm thủ tục cấp Phiếu Lý lịch tư pháp trên VneID
10:15 | 22/04/2024 Sự kiện - Vấn đề
Thủ tướng Phạm Minh Chính trao quyết định công bố quy hoạch tỉnh Lạng Sơn
19:58 | 21/04/2024 Sự kiện - Vấn đề
Tiếp tục cảnh báo tình trạng mạo danh người của cơ quan BHXH nhằm lừa đảo người dân
11:21 | 21/04/2024 Sự kiện - Vấn đề
Thủ tướng Phạm Minh Chính phát lệnh khởi công cao tốc cửa khẩu Hữu Nghị - Chi Lăng
10:36 | 21/04/2024 Sự kiện - Vấn đề
Vấn đề Bạn quan tâm
Tin mới
Thương mại điện tử bền vững vẫn là bài toán khó
Giảm áp lực đáo hạn trái phiếu nhờ doanh nghiệp chủ động mua lại trái phiếu trước hạn
Linh hoạt các giải pháp cung ứng vốn, lợi nhuận của OCB tăng 23% trong quý 1/2024
Ngân hàng Trung ương Thái Lan có thể can thiệp để ổn định đồng baht
Kinh tế Đức tiếp tục phát đi tín hiệu phục hồi
LONGFORM: Hệ sinh thái Tài chính số- Lấy dữ liệu làm tài nguyên, lấy giải pháp đột phá làm nền tảng
16:55 | 16/04/2024 Megastory/Longform
Infographics: Quá trình công tác của tân Phó Cục trưởng Hải quan Khánh Hòa Nguyễn Văn Cường
22:04 | 05/04/2024 Infographics
Infographics: Quá trình công tác của tân Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan Đinh Ngọc Thắng
13:54 | 27/03/2024 Infographics
Infographics: Quá trình công tác của tân Cục trưởng Cục Hải quan Quảng Nam Dương Xuân Sinh
09:44 | 02/03/2024 Infographics
Infographics: Quá trình công tác của tân Phó Trưởng Ban Cải cách, hiện đại hóa hải quan Đặng Thanh Dũng
14:53 | 28/02/2024 Infographics