Nghệ thuật đặt tên
(HQ Online)- Không biết bạn thế nào, chứ tôi, mỗi khi đến một miền đất mới, thường rất khó kìm lòng trước món ăn có những cái tên gợi tò mò, như “phở hai tô” hay gà nướng Plei Tiêng ở thành phố Pleiku, hay mì thảy Nghiệp Ký, bánh khọt cô Ba Vũng Tàu… Đa phần những món đó khá dễ ăn, khá ngon, nhưng có lẽ chỉ riêng hương vị thôi thì không đủ sức cuốn hút khách đến vậy.
Nghệ thuật đặt tên quả đã đóng góp một phần không nhỏ khiến cho món ăn trở thành một thứ gì đó thuộc loại không - thể - bỏ - qua. Không chỉ vui tai về mặt ngữ âm, những tên gọi ấy hé mở một cách vừa khéo về sự vật mà chúng đại diện. Nếu “phở hai tô” mô tả cách trình bày thì “mì thảy” lại nói về phương thức thực hiện món ăn độc đáo của ông chủ quán Hoa kiều: “thảy” rá trụng mì lên rất cao cho mì vừa ráo nước, tô mì không bị nhạt, sợi mì dai ngon… Đi ăn món này mà không xem ông chủ thực hiện món ăn thì coi như mới thưởng thức có một nửa.
Tôi cũng rất ấn tượng với những cái tên có kèm theo chỉ dẫn địa lý. Kiểu như bánh cuốn Phủ Lý (ăn với chả nướng chứ không phải với giò chả) hay bánh đa cua Hải Phòng (điểm thêm vài miếng chả thịt băm lá lốt thơm nồng), bún cá rô Nam Định (bún trắng làm nổi bật những miếng thịt cá rô nấu với cải xanh điểm vài sợi gừng vàng mơ - một bức tranh màu sắc hài hòa, dung dị). Kể cả giữa đô thị chật chội mà thưởng thức những quà quê ấy, người ta như “nuốt” vào lòng cả một miền quê xanh mướt. Người “giàu trí tưởng bở” có thể thấy như mình vừa có một chuyến du lịch tốc hành về nơi kia xa lắm…
Nhưng cũng như một bông sen chớm nở thì đẹp, nở tung tóe chỉ chờ chực phút rã cánh thì lại vô duyên; nếu mọi thứ bày rành rành ra đó trong cái tên theo một cách “tự nhiên chủ nghĩa” thì lại hỏng! Chẳng thế mà nhiều tên đường phố ở TPHCM như đường Cựu chiến binh không rác; đường Kênh Nước đen, đường Vào Chùa Khánh An, đường Vào Chợ An Sương, đường Vào Trường cấp I, II Bình Chánh, đường Bên hông Trường Mầm non… được nhiều người nhận xét nhã nhặn là… “chẳng giống ai”. Mới đây, đề nghị đưa thêm tiêu chí đặt tên đường phố theo tên các loại đặc sản Nam bộ tiêu biểu cũng đã dấy lên nhiều tranh luận. Bởi tên đường là “Bông điên điển” nghe còn được, nhưng “Cá lóc nướng trui” hay “Mắm kho quẹt” thì rõ ràng là không phù hợp với cảm thức thẩm mỹ chút nào.
Lý tính quá cũng mất hết cả phần thi vị. Nhiều người khen ngợi cách đặt tên đường phố ở Washington và một số thành phố khác ở Mỹ, nghĩa là đặt theo số thứ tự và bảng chữ cái alphabet. Ừ, như thế thì đường phố thật dễ tìm, không sợ lạc, nhưng bạn có hứng thú đến thăm nhà 3057 đường M Washington D.C không? Mà đó là Quán ăn Miss Saigon...
Thế đấy, đặt tên là cả một nghệ thuật. Trọng trách đặt tên được trao cho các vị đại biểu Quốc hội, đại biểu Hội đồng nhân dân thực sự không chỉ đòi hỏi sự am tường về văn hóa mà cả sự tinh tế, nhạy cảm nữa.
Hội An